ИЖТИМОИЙ ТАЪМИНОТ ҲУҚУҚИ СУД ТОМОНИДАН ТАЪМИНЛАНДИ
Маълумки, янги таҳрирдаги Конституциямизнинг 55-моддасида “Ҳар ким ўз ҳуқуқ ва эркинликларини қонунда тақиқланмаган барча усуллар билан ҳимоя қилишга ҳақли. Ҳар кимга ўз ҳуқуқ ва эркинликларини суд орқали ҳимоя қилиш, давлат органларининг ҳамда бошқа ташкилотларнинг, улар мансабдор шахсларининг қонунга хилоф қарорлари, ҳаракатлари ва ҳаракатсизлиги устидан судга шикоят қилиш ҳуқуқи кафолатланади” дея қайд этилган.
Таъкидлаш жоизки, судлар томонидан фуқароларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилишда ушбу конституциявий қоида муҳим асос бўлмоқда.
Масалан, Риштон туманининг “Гулистон” маҳалласида яшовчи Сулаймон Акбаровнинг ижтимоий таъминот ҳуқуқи таъминлангани бунга яққол мисол бўлади. Аниқланишича, С. Акбаров 2023 йил апрель ойида Молия вазирлиги ҳузуридаги Бюджетдан ташқари пенсия жамғармасининг Риштон тумани бўлимига ногиронлик пенсияси тайинлашни сўраб мурожаат қилади. Бинобарин, бўлимнинг 2023 йил 2 майдаги 1634557-сонли қарори билан ариза муаллифининг меҳнат стажи ва иш ҳақи қўшиб ҳисобланиб, ногиронлик пенсияси тайинланган.
Аммо мазкур қарорнинг иккинчи қисмига мувофиқ, С. Акбаровнинг 2005 йил 1 январдан 2005 йил 31 декабрь ойига қадар Олтиариқ тумани хусусий маслаҳатхонасида адвокат, 2005 йил 31 декабрдан 2010 йил 15 ноябргача фуқаролик ишлари бўйича Риштон туманлараро судининг судьяси, 2014 йил 15 мартдан 2016 йил 28 март кунига қадар “Абдураззоқов Фарруҳ” фермер хўжалиги аъзоси сифатида ишлаган даврларини умумий иш стажига қўшиб ҳисоблаш рад этилган. Табиийки, бундан норози бўлган С. Акбаров Риштон тумани адлия бўлимига мурожаат қилиб, 8 йиллик иш стажини пенсия ҳисоблашда инобатга олиниши масаласида амалий ёрдам беришни сўраган.
Кези келганда шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, Меҳнат кодексининг 125-моддаси ва 1993 йил 3 сентябрдаги “Фуқароларнинг давлат пенсия таъминоти тўғрисида”ги қонуннинг 42-моддасига мувофиқ, меҳнат дафтарчаси иш стажини тасдиқловчи асосий ҳужжат ҳисобланади.
Шунингдек, ушбу қоида Вазирлар Маҳкамасининг 2022 йил 13 октябрдаги 592-сонли қарори билан тасдиқланган “Давлат пенсияларини тайинлаш ва тўлаш тартиби тўғрисида”ги Низом, Олий суд Пленумининг 2017 йил 29 ноябрдаги “Давлат пенсия таъминоти билан боғлиқ ишлар бўйича суд амалиёти тўғрисида”ги қарорида ҳам ўз ифодасини топган. Бинобарин, Риштон тумани адлия бўлими томонидан С. Акбаровнинг қонуний манфаатини кўзлаб, Фарғона туманлараро маъмурий судига даъво аризаси киритилди.
Айтиш керакки, “Фуқароларнинг жамғариб бориладиган пенсия таъминоти тўғрисида”ги Қонуннинг 10-моддасида жисмоний шахсларнинг қонунчиликка мувофиқ ҳисоблаб чиқарилган даромад солиғининг тегишлича камайтирилган суммаси ҳисобига жамғариб бориладиган мажбурий пенсия бадалларини иш берувчи ҳар ойда тўлаб бориши белгиланган.
Бироқ суд мажлисида жавобгар сифатида кўрсатма берган бюджетдан ташқари пенсия жамғармаси Риштон тумани бўлимининг ишончли вакили Р. Қурбонов С. Акбаров Олтиариқ тумани хусусий маслаҳатхонасида, фуқаролик ишлари бўйича Риштон туманлараро судида ва “Абдураззоқов Фарруҳ” фермер хўжалигида фаолият юритган йилларда иш берувчи пенсия жамғармасига бир фоизли бадалларни ойма-ой ўтказмагани сабабли қайд этилган давр умумий меҳнат стажига қўшиб ҳисобланмаганини маълум қилди.
Хўш, бу борада қонун талаби нималардан иборат? Аниқроқ айтганда, меҳнат стажининг инобатга олинмагани қонун талабига зид эмасми?
Шу ўринда Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодексга эътибор қаратсак, унинг 189-моддасига мувофиқ, суд устидан шикоят қилинаётган қарор ёки унинг айрим қисмлари ёхуд ҳаракатлар (ҳаракатсизлик) қонунчиликка зид эканлигини ҳамда аризачининг ҳуқуқлари ва қонун билан қўриқланадиган манфаатларини бузаётганлигини аниқласа, қарорни ёки унинг айрим қисмларини ҳақиқий эмас ёхуд ҳаракатларни (ҳаракатсизликни) қонунга хилоф деб топиш тўғрисида ҳал қилув қарори қабул қилади.
Суд қайд этилган қонуний асосларга таяниб, туман адлия бўлимининг даъво аризасини қаноатлантирди. Бюджетдан ташқари пенсия жамғармаси Риштон тумани бўлимининг 2023 йил 2 майдаги 1634557-сонли қарори иккинчи қисмини ҳақиқий эмас, деб топди. Энг муҳими, бўлим зиммасига С. Акбаровнинг илгари инобатга олинмаган саккиз йиллик ишлаган даврини пенсия тайинлашда инобатга олишни, яъни пенсиясини қайта ҳисоб-китоб қилиш тўғрисида ҳал қилув қарори қабул қилди.
Шу тариқа суд томонидан С. Акбаровнинг бузилган ҳуқуқи тикланди.
Бу мамлакатимизда инсонга эътибор ва унинг қадрини улуғлаш борасида амалга оширилаётган кенг кўламли суд-ҳуқуқ ислоҳотларининг яна бир ҳаётий ифодасидир.
Нозима ТОЖИЕВА,
Фарғона туманлараро
маъмурий суди судьяси
