РАД ЭТИЛГАН ДАЪВО ЁХУД МУЛК ҲУҚУҚИ ДАХЛСИЗЛИГИ ТАЪМИНЛАНДИ
Халқимиз “Айтилган сўз — отилган ўқ” деб бежизга айтмаган. Бу ҳикмат замирида инсоннинг лафзи, ваъдага вафоси улуғ фазилат экани ўз ифодасини топган. Аммо Урганч шаҳар ҳокимлиги мутасаддилари бу ҳикматга зид иш тутишди.
Аниқроғи, ўтган йилнинг июль ойида улар фуқаролик ишлари бўйича Урганч туманлараро судига мурожаат қилиб, ҳоким томонидан 2018 йил 24 апрелда чиқарилган 1014 к-сонли қарорни бекор қилишни сўрашди.
Яъни ушбу қарор асосида Алишер Отажоновга шаҳарнинг М. Хоразмий номидаги кўчада савдо ва маиший хизмат кўрсатиш шохобчаси қурилиши учун 600 квадрат метр ер майдонини доимий фойдаланиш мақсадида ажратиб берилгани фактини ҳақиқий эмас, деб топиш талабини илгари суришди.
Шунингдек, даъво аризада асоссиз равишда эгаллаб олинган ушбу майдоннинг 120 квадрат метри бошқаларга сотиб юборилганини ноқонуний ҳолат сифатида эътироф этиш ҳақидаги талаб ҳам бор эди.
Биринчи босқич суди ушбу даъво талабларини қаноатлантирганидан норози бўлган тадбиркор А. Отажонов апелляция инстанциясига мурожаат қилди.
Аппеляция инстанцияси суди муҳокамасида маълум бўлишича, шаҳар ҳокимининг тегишли қарорига асосан ерга эгалик ҳуқуқини қўлга киритган А. Отажонов қурилиш ишларини Урганч шаҳар архитектура ва қурилиш бўлимининг махсус лойиҳа-смета ҳужжатида белгилаб берилган майдонда эмас, балки айнан ҳокимлик қарорида кўрсатилган ҳудудда амалга оширган.
Лойиҳа-смета ҳужжатларида тадбиркор А. Отажоновга қурилиш ишларини амалга ошириш учун “… шимол томондан мавжуд якка тартибдаги турар жой бинолари, жануб ва шарқ томондан лойиҳадаги ички йўл, ғарб тарафдан М. Хоразмий номидаги кўча билан чегараланган ҳудуд” таклиф қилинган. Бироқ тадбиркор бу талабга риоя этмаган.
Бундан ташқари А. Отажонов 2020 йилнинг 9 июль куни ўзига қарашли 600 квадрат метрга тенг ҳудуднинг 120 квадрат метридаги қурилиши тугалланмаган иморатни нотариал тартибда Озод Машариповга сотган. У эса, орадан кўп ўтмай харид қилинган ер майдони ва ундаги бинони Отабек Қурбоновга сотиб юборган.
Бу орада Урганч шаҳар прокуратураси Урганч шаҳар қурилиш ва архитектура бўлими, Давлат кадастр агентлиги Урганч шаҳар бўлими, Хоразм вилояти қурилиш бош бошқармаси мансабдор шахсларига нисбатан Жиноят кодексининг 205-моддаси (ҳокимият ёки мансаб ваколатини суиистеъмол қилиш) 2-қисми “а” банди ва 209-моддаси (мансаб сохтакорлиги) 1-қисмига асосан жиноят иши қўзғатган.
Суд жараёнида шаҳар ҳокимининг қарорига асосан А. Отажоновга қарашли деб кўрсатилган 600,0 квадрат метрли ер майдони чегараларини “Ергеокадастр” агентлигининг “Samarqand aerogeodezia” унитар корхонаси белгилаб бергани маълум бўлди. Бундан ташқари ушбу ер майдонида қурилиш ишларини амалга ошириш ва уни лойиҳалаштириш юзасидан шаҳар архитектура ва қурилиш бўлимининг топшириғи асосида “Монолит лойиҳа эксперт” масъулияти чекланган жамияти лойиҳа ҳужжатларини тайёрлагани ва бу шаҳар қурилиш инспекцияси томонидан тегишли тартибда маъқуллангани, шу асосда 801-сонли оммавий оферта шартномаси расмийлаштирилгани ҳам аниқланди.
Шу ўринда қонуний асосларга тўхталадиган бўлсак, Ер кодексининг 31-моддасига кўра, юридик ва жисмоний шахсларнинг ер участкасига бўлган ҳуқуқи жойнинг ўзида чегаралар белгилангани, ер участкаларининг планлари (чизмалари) ва тавсифлари тузилиб, унга бўлган ҳуқуқ давлат рўйхатига олинганидан кейин вужудга келади.
Тадбиркор А. Отажонов бу борада юзага келган ҳуқуқ ҳамда баён этилган ҳужжатларга таянган. У 2020 йилнинг 2 июлида қурилиши тугалланмаган бинони давлат рўйхатидан ўтказиб, ер майдонини сотиш ёки тасарруф қилиш ҳуқуқига эга бўлгани сабабли 600 квадрат метр ернинг бир қисмини фуқаро О. Машариповга сотган. Бундай ҳуқуқдан О. Машарипов ҳам фойдаланган. Ўз навбатида, ундан 120 квадрат метр саҳнли қурилиш майдони ва ундаги бинони сотиб олган О. Қурбонов уни ўзи таъсисчи бўлган “Қаландар Қурбон” хусусий корхонаси ва “Қишлоққурилишбанк” филиали ўртасида тузилган 483-сонли кредит шартномага мувофиқ гаровга қўйган.
Шу орада низога “Ўзбекистон миллий электр тармоқлари” акциядорлик жамиятининг “Хоразм магистрал электр тармоқлари” корхонаси ҳам аралашди. Аниқроғи, корхона 2021 йилнинг сентябрь ойида 600 квадрат метр саҳнли ер майдони юқори кучланишли электр симлари тортилган ҳудудда жойлашганини назарда тутиб, ана шу ер майдонини А. Отажоновга ажратиб бериш тўғрисидаги қарорни ҳақиқий эмас деб топиш, О. Курбоновга тегишли қурилмани унинг ҳисобидан бузиб ташлаш ва ер майдонини асл ҳолига келтириш ҳақида Урганч туманлараро маъмурий судига даъво аризаси киритади. Бироқ суд электр тармоқлари корхонаси талабини қаноатлантириш учун асослар мавжуд эмас, деган хулосага келади.
Янги таҳрирдаги Конституциямизнинг 65-моддасида хусусий мулк дахлсиз экани кафолатланган. Апелляция инстанцияси судлов ҳайъати иш билан боғлиқ ҳолатларни синчиклаб ўрганиб чиқиб, ана шу конституциявий қоидага таянган ҳолда фуқаролик ишлари бўйича Урганч туманлараро судининг 2023 йил 17 июлдаги ҳал қилув қарорини бекор қилди. Чунки тадбиркорлар А. Отажонов, О. Машарипов ва О. Қурбонов қонуний тартибда ер-мулкка бўлган ҳуқуқни қўлга киритишган. Қолаверса, архитектура, кадастр ва қурилиш ташкилотларининг мансабдор шахсларига нисбатан Урганч шаҳар прокуратураси томонидан қўзғатилган жиноят иши низоли олди-сотди шартномаларини ҳақиқий эмас деб топиш ҳамда 2 нафар фуқарога тегишли бўлган биноларни бузиш учун асос бўла олмайди. Устига-устак, Урганч шаҳар ҳокимининг низога сабаб бўлган 1014к-сонли қарори ҳамон ўз кучида ва у тегишли тартибда ҳақиқий эмас деб топилмаган. Шунингдек, О. Қурбонов ва О. Машариповнинг низоли ер майдони ва ундаги бино-иншоотларга нисбатан мулк ҳуқуқи тегишли тартибда давлат рўйхатидан ўтказилган. Ана шу ҳуқуқ айни пайтда ҳам ўз кучида турибди. Шу боис Урганч шаҳар ҳокимлигининг даъвоси рад этилиб, ҳақиқат қарор топди ва тадбиркорларнинг мулк ҳуқуқи ишончли ҳимоя қилинди.
Жамоладдин Қурязов,
Хоразм вилояти
суди судьяси
