ИЖТИМОИЙ ТАРМОҚДАГИ ТУЗОҚ
ТАЛАБ
– Агар 15 миллион сўмни 3 кунда топиб келмасанг, менга юборган сурат, ёзишма, овозли ва видеохабарларингни интернетга қўйиб, овоза қиламан…
Рашиддан бу гапни эшитган Баҳора дастлаб қулоқларига ишонмади (исм-шарифлар ўзгартирилган). Кўзларини катта-катта очиб, савол назари билан қаради:
– А?
– Ҳа, интернетга қўйвораман.
– Ахир, биз оила қурмоқчимиз-ку?!
– Қанақа турмуш? – дея қизнинг сўзини шарт кесди Рашид. – Мен аҳмоқманми сенга уйланиб, ким билади яна кимларга суратларингни юборгансан?
– Мен фақат сизга… яхши кўрганим учун, айтганингизни қилиш учун юборгандим. Бошқа ҳеч ким билан гаплашмаганман.
– Хуллас, гап шу – ё айтилган вақтда пулни берасан, ё сени ҳаммаёққа овоза қиламан!
– Ҳеч қаерда ишламасам, пулни қаердан топаман?
– Ана, хорижда ишлаётган онангга айт, сенинг шаънингни ўйласа, юборади…
Бу гапларни эшитиб, совуқда шундоғам дилдираб ўтирган Баҳора музлади-қолди: энди нима бўлади?..
ВИРТУАЛ ТАНИШУВ
Ҳа, уларнинг танишуви мана шундай бошланганди. Аввал “Одноклассники”да дўстлашишди, салом-аликлар бўлди, сўнгра телефон рақамлар алмашилди. Энди “Телеграм” орқали меҳр-муҳаббат кўрсатилар, изҳорлардан иборат суҳбатлар узоқ давом этарди. Хоҳ ишонинг, хоҳ ишонманг, икки ёш бирор марта юзма-юз кўришмаган бўлса-да, кўп йиллик қадрдонлардек эди. Рашид бисотидаги бор сўзлар билан қизни сийлар, Баҳора орзусидагидек йигитни топганидан боши осмонга етганди. У билан бирор дақиқа суҳбатлашмаса, юраги ҳаприқиб, безовта бўларди. Буни сезган Рашид устамонлик билан ғараз мақсадини амалга ошира бошлади. Изҳорларни ёзишга вақт камлик қилганидан овозли тарзда алмашиладиган бўлишди. Кейинчалик бу ҳам камлик қилди, суратлар улашилди. Ундан кейин… суратлар сўралди. Баҳора дастлаб бу таклифни рад этса-да, талабни бажармаса, йигит ишонмаслик белгиси деб тушуниши ва муносабатлари барҳам топишини эшитгач, кўнди-қўйди.
Рашиднинг айтишича, ҳозирги замонавий ёшлар тўйгача бир-бирлари ҳақида “ҳар томонлама” маълумотга эга бўлиши керак ва бу ҳолат ўзаро ишончни мустаҳкамлар экан. Хуллас, суратли мулоқотлар ҳам оддий ҳолга айланибгина қолмай, видеолавҳага уланди. Нафси ҳакалак отган Рашидга бу ҳам камлик қилди, у ўз мобил телефонида яна бир “Телеграм” аккаунти очиб, унга Баҳоранинг рақамини киритди. Тегишли компаниядан келган тилсим рақамни киритса бўлди, олам гулистон – қизнинг барча ёзишмаларини ўқиб ўтиради.
– Баҳора, компаниядан келган кодни айтиб юбор?
– Нима учун?
– Жами ёзишмаларингни кўриб турмасам бўлмайди, сени ҳаммадан қизғонаман…
– Истасангиз, қасам ичаман.
– Унда нега юбормаяпсан, айтганимни қилсанг, эртагаёқ кўришамиз, бўлмаса, яхши қол, мени безовта қилма…
Баҳорага усиз ҳаёти ҳозирданоқ зимистон кўриниб кетди, маънисиз кунларга дош беролмаслиги, буни уддалолмаслигини билди. Ўша ондаёқ калит рақамни жўнатди… Шу билан “ишонч” мустаҳкамланди шекилли, эртасигаёқ дийдорлашишди. Туман марказида кўришишгач, аҳду паймонлар янада қатъийлашди — Рашид дам олиш куни совчи юборишини, баҳорга тўй бўлишини айтди. Илк учрашув тағин ажойиб кунга тўғри келибди – Рашиднинг туғилган кунида. Буни эшитган Баҳора йигитни қўярда-қўймай савдо дўконлари сари бошлади, таваллуд кун соҳиби ҳам “зўрға” рози бўлди, унга қимматбаҳо қўлсоат ва юракчали тақинчоқ ҳадя этди. Навбатдаги учрашувда Рашиднинг юпунлигига раҳми келиб, куртка ва кўйлак олиб берди. “Ошиқ” ҳадемай катта ишга ўтса, қизнинг харажатларини қайтаришини айтиб, миннатдорлик билдирди. Қиз ундан кейингисида телефон аппарати совға қилди. Рашид иш бошлагунча суҳбатлари узилиб қолмаслиги учун пайнет тўловлари ҳам қизнинг ҳисобидан бўлди. Хуллас, қиз йигитга қаттиқ боғланиб қолди. Бу итоаткорлик йигитнинг анчадан бери ўйлаб юрган ҳамда бирин-кетин амалга ошаётган ғаразли режасининг энг сўнггисини рўёбга чиқариш муддати келганидан далолат берарди. Барча зарур маълумотлар йиғиб бўлинган, шармсиз суратлару ундан кам бўлмаган суҳбатлар, аудио ва видеолавҳалар… Энди арқонни тез тортиб олмаса бўлмайди, вақтни чўзишдан фойда йўқ. Қизни қўрқитиб, ундан яхшигина пул ундира олишига кўзи етди ва юқоридаги қарорини билдирди: “Шарманда бўлишни истамасанг, пулни олиб кел!”.
ТУЗОҚ
Маълумот ўрнида айтиш керакки, жабрланувчи ёки унинг яқин кишиларига зўрлик ишлатиш, мулкка шикаст етказиш ёки уни нобуд қилиш ёхуд жабрланувчи учун сир сақланиши лозим бўлган маълумотларни ошкор қилиш билан қўрқитиб ўзгадан мулкни ёки мулкий ҳуқуқни топширишни, мулкий манфаатлар беришни ёхуд мулкий йўсиндаги ҳаракатлар содир этишни талаб қилиш ёхуд жабрланувчини ўз мулки ёки мулкка бўлган ҳуқуқини беришга мажбур қиладиган шароитга солиб қўйиш товламачиликдир (бундай жиноятни содир этиш уч йилдан беш йилгача озодликни чеклаш ёхуд уч йилдан беш йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади).
Воқеалар ривожига эътибор берган бўлсангиз, Рашиднинг асосий мақсади Баҳорадан мулкий манфаат кўриш бўлган ва бунинг учун босқичма-босқич равишда унинг ишончига кириб, сир сақланиши лозим бўлган маълумотларни йиққан. Сўнгра далилларни ошкор қилиш билан қўрқитиб, қиздан мулкий манфаатлар беришни талаб қилади ва уни бунга мажбурлайдиган шароитга солиб қўяди. Баҳоранинг хатти-ҳаракатларини ҳам оқлашдан йироқмиз, унинг миллий менталитетимизга мутлақо мос бўлмаган одобсизлиги, кўнгил майлига қуллиги боис ҳаё ва ибони бир четга йиғиштириб қўйиши, оиладек муқаддас қўрғонга эгри йўллар орқали кирмоқчи бўлганини асло кечириб бўлмайди. Ўз вақтида янгаси ҳам уни бу йўлдан қайтаришга уринган, аммо унинг сўзлари кор қилмаган эди. Бироқ Рашиднинг сўнгги таҳдидидан сўнг руҳий изтиробга тушиб қолган Баҳора минг пушаймонда эканини айтиб, янгасидан мадад сўрайди. Кундай аёнки, айтилган маблағни бир амаллаб топиб-тутгани билан ҳаммаси якун топмайди, товламачи товламачилигини давом эттираверади. Бунга ҳаётда мисоллар жуда кўп. Уч кун ичида бирор-бир чора топмаса, ҳаммаси остин-устун бўлиб кетади. Уйқусиз кечган тунларда янгаси ўйлаб топган режа унинг зимистон кўнглига оз бўлса-да, ёруғлик олиб киргандек бўлди: “Дастлаб Рашиднинг таҳдидини овозли тарзда ёзиб олиш ва уни асос қилиб ички ишларга ариза бериш керак!” Баҳора дарҳол телефонига овоз ёзиш дастурини ўрнатди ва Рашидга қўнғироқ қилиб, фикридан қайтишни, маълумотларни йўқ қилишни илтимос қилди. Аммо йигитнинг дағдағаси унинг умидларини пучга чиқарди: пичинг ва ҳақоратга тўла жавоб (ҳозирча пулнинг камида ярми – 600 АҚШ долларини етказиши шартлиги) қўрқувини ошириши баробарида тегишли органга кечиктирмасдан мурожаат қилиш жоизлигини англатди. Шу ондаёқ туман ички ишлар бўлимига бориб, вазият ҳақида хабар берди.
ЎЗИ ҚАЗГАН ЧОҲ
Кўп такрорланадиган ибратли мақолимиз бор: “Бировга чоҳ қазима, унга ўзинг тушасан”. Рашид ҳам шундай бўлди. Туман ички ишлар бўлими ходимлари томонидан ўтказилган тезкор тадбир давомида дорихона ёнида сўралган маблағнинг бир қисми, яъни 600 АҚШ доллари микдоридаги махсус кимёвий ишлов берилган пулларни Баҳорадан олган вақтда Рашид қўлга олинди. Қизнинг фотосуратлари, аудио ва видеоёзувлари сақланаётган мобил телефони далилий ашё сифатида ҳужжатлаштирилди.
Жиноят ишлари бўйича Пастдарғом тумани судининг ҳукмига асосан судланувчи Рашид Абдукаримов Жиноят кодексининг 165-моддаси (товламачилик) 1-қисми билан айбдор деб топилди ва унга 4 йил муддатга озодликдан чеклаш жазоси тайинланди. Жазо талабига кирадиган қўшимча чекловларга мувофиқ у бу муддатда яшаш жойидан ҳар куни кеч соат 22:00 дан эрталаб соат 07:00 гача чиқмайди, назорат қилувчи органнинг розилигисиз яшаш ва иш жойини ўзгартирмайди, алкогол ва спиртли ичимликлар истеъмол қилмайди, кафе, бар ва ресторанларга бормайди. Энг муҳими, интернетдан фойдаланмайди!
Хулоса
Бугунги кунда ахборот технологиялари жадал суръатда ривожланиб бормоқда. Ижтимоий тармоқларда турли фойдали маълумотлар билан бирга зарарли ғоялар ҳам тарқатилмоқда. Бу эса, ўз навбатида, доимий ҳушёр бўлишни, аслни қалбакисидан фарқлашни, бир сўз билан айтганда, ахборот технологияларидан тўғри фойдаланиш малакасини эгаллашни тақозо этмоқда. Бунга билим, маданият ва маърифат орқали эришиш мумкин. Демак, ҳаётга теран кўз билан боқиб, яхшини ёмондан ажратиб олиш энг долзарб вазифадир.
Нурхон ЭЛМИРЗАЕВА,
журналист
