МАЪМУРИЙ ЖАЗО ТАЙИНЛАШ ҚОНУН ТАЛАБИГА ҚАТЪИЙ РИОЯ ЭТИШНИ ТАЛАБ ҚИЛАДИ

Маълумки, мамлакатимизда ҳар бир қонун ҳужжати Конституциямиз талаблари асосида қабул қилинади ва жамият тараққиётига, халқнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ишончли ҳимоялашга қаратилади.

Мисол учун айтганда, маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги қонунчилик жамият фаровонлиги йўлида фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини, мулкни, давлат ва жамоат тартибини, табиий муҳитни муҳофаза қилиш, ижтимоий адолат ва қонунийликни таъминлашга йўналтирилган.

Буни Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 3-моддаси мазмун-моҳияти ҳам яққол кўрсатиб турибди. Унга кўра, маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги қонунчилик қонунийлик, фуқароларнинг тенглиги, демократизм, инсонпарварлик, одиллик ва айб учун жавобгарликнинг муқаррарлиги принципларига асосланади.

Шу ўринда айтиш керакки, тегишли ваколатли органлар ва мансабдор шахслар маъмурий таъсир кўрсатиш чораларини ўз ваколатлари доирасида, иш юритиш қоидаларига қатъий риоя қилган ҳолда амалга оширадилар. Акс ҳолда, қонун талабининг бузилиши маъмурий жазо қўллаш тўғрисидаги қарорнинг бекор қилинишига асос бўлади.

Масалан, яқинда суд томонидан Кадастр агентлиги Қўшработ тумани бўлими бошлиғининг ҳуқуқбузар О. Омонқуловга нисбатан маъмурий жазо қўллаш тўғрисидаги қарори бекор қилинди ва бу маъмурий иш қайта кўриб чиқиш учун Кадастр агентлиги туман бўлимига юборилди.

Ўз навбатида, суднинг ушбу қарорига нисбатан Кадастр агентлиги туман бўлими томонидан келтирилган кассация тартибидаги шикоят Самарқанд вилоят судининг жиноят ишлари бўйича судлов ҳайъатида кўриб чиқилди, суднинг қарори қонуний ва асосли деб топилгани боис ўзгаришсиз қолдирилди.

Хўш, аслида қандай маъмурий ҳуқуқбузарлик содир этилганди? Кадастр агентлиги туман бўлими бошлиғининг О. Омонқуловга маъмурий жарима қўллаш тўғрисидаги қарори нега бекор қилинди?

Бу ҳақда батафсил фикр юритадиган бўлсак, О. Омонқулов Эргаш Жуманбулбул номидаги массивда жойлашган 66 кв. метр ер майдонини ўзбошимчалик билан эгаллаб олади ва қурилиш ишларини амалга оширади. Ушбу қонунбузилиш ҳолати Кадастр агентлиги туман бўлими етакчи инспектори З. Хонкелдиева томонидан шу йилнинг 23 май куни ўтказилган ўрганиш жараёнида аниқланади. Шу сабабли О. Омонқуловга нисбатан маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисида баённома расмийлаштирилади. Шундан сўнг ушбу баённомага асосан, Кадастр агентлиги туман бўлими бошлиғининг қарори билан О. Омонқуловга Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 60-моддаси 3-қисмида назарда тутилган ҳуқуқбузарликни содир этганлиги учун базавий ҳисоблаш миқдорининг 200 баравари – 75 миллион сўм жарима жазоси тайинланади.

Ўз навбатида, О. Омонқулов Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 315-моддаси тартибида судга ариза билан мурожаат қилиб, Кадастр агентлиги Қўшработ тумани бўлими томонидан 75 миллион сўм жарима жазоси қўлланилгани, аммо доимий даромади йўқлиги, оилавий шароити оғирлиги, қарамоғида вояга етмаган фарзандлари борлигини қайд этиб, жарима миқдорини камайтириб беришни сўраган.

Суд томонидан ушбу ариза юзасидан “E-Ma’muriy ish” ягона ахборот тизимига киритилган ҳужжатлар ўрганилганида, Кадастр агентлиги туман бўлими томонидан иш юритиш қоидалари жиддий равишда бузилганлиги аниқланди.

Жумладан, Вазирлар Маҳкамасининг 2021 йил 8 июлдаги 431-сонли қарори билан тасдиқланган “Маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисида ягона электрон иш юритув тизими орқали маъмурий ҳуқуқбузарликка оид ишларни юритиш тартиби ҳақида”ги Низомнинг 26-бандида ваколатли органлар томонидан ҳуқуқбузарга нисбатан Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекс талаблари бузилганлиги ҳақида белгиланган шаклдаги маъмурий баённома ёки маъмурий жазо қўллаш тўғрисидаги қарор ҳуқуқбузарлик содир этилган жойнинг ўзида планшет ёки компьютер ёрдамида “E-Ma’muriy ish” тизими орқали расмийлаштирилиши белгиланган.

Шунингдек, Низомда маъмурий жазо қўллаш тўғрисидаги қарор “Фуқароларнинг биометрик ҳужжатлари электрон тизими” ёки дактилоскопик таққослаш ёхуд мультибиометрик идентификация қилиш дастурлари орқали ҳуқуқбузарнинг шахсини аниқлаган ҳолда электрон рақамли имзо ёки электрон график имзо ҳамда QR код билан тасдиқланиши шартлиги белгилаб қўйилган.

Тўғри, Кадастр агентлиги Қўшработ тумани бўлими етакчи инспектори З. Хонкелдиева томонидан 2025 йил 23 май куни тузилган маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги баённома pdf форматида сканер қилинган ва тизимига киритилган.

Аммо қоидага хилоф равишда худди шу сана билан “E-Ma’muriy ish” тизимига PSAM 2524104317887 рақамли бошқа бир маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги баённома ҳам юкланган.

Бундан ташқари ушбу маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги баённома Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 281-моддаси талабларига зид тарзда расмийлаштирилган. Чунки баённомада ҳуқуқбузарликнинг асл моҳияти кўрсатилмаган. Буниси етмаганидек, баённома 2025 йилнинг 23 май куни расмийлаштирилган бўлса-да, беш ой олдинги муддат қўйилган.

Бунинг устига ваколатли шахс З. Хонкелдиева баённомани шахсан ўзи тузганлигини электрон рақамли имзо ёки электрон график имзо билан тасдиқламаган.

Шунингдек, ҳуқуқбузар баённома билан таништирилиб, розилиги қайд этилмаган.

Энг ажабланарлиси, юқорида қайд этилган камчиликлар Кадастр агентлиги туман бўлими бошлиғининг маъмурий жазо қўллаш тўғрисидаги қарорида ҳам ўз ифодасини топган.

Суд ишни кўриш чоғида Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 319-моддаси иккинчи қисмидаги “Маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги иш юзасидан чиқарилган қарор хусусида берилган шикоят ёки билдирилган протестни кўриб чиқиш пайтида орган (мансабдор шахс) чиқарилган қарорнинг қонунийлиги, асослилиги ва адолатлилигини текширади” деган қатъий талабга таянди.

Кадастр агентлиги туман бўлими етакчи инспектор томонидан тузилган ана шу маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги баённомани кўриб чиқишда амалдаги Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 303, 303-1, 307 ва 309-моддалари талабларига риоя қилмаган.

Нега деганда, О. Омонқуловнинг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 60-моддаси учинчи қисмида назарда тутилган ҳуқуқбузарликни содир қилган ёки содир қилмаганлиги аниқланмаган. Ички ишлар идораларининг маъмурий жавобгарликка тортилаётган шахснинг илгари маъмурий жавобгарликка тортилганлиги факти мавжудлиги ёки мавжуд эмаслиги тўғрисидаги маълумотномаси маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги баённомага илова қилинмаган. Кадастр агентлиги туман бўлими бошлиғи маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги баённома ва ишга оид бошқа материаллар тўғри тузилган-тузилмаганлиги ҳақидаги масалани ҳал этмасдан туриб, маъмурий жарима қўллаш тўғрисида барвақт қарор чиқарган.

Шунинг учун суд Кадастр агентлиги Қўшработ тумани бўлими бошлиғининг 2025 йил 10 июндаги QSAM 2524103743019 рақамли маъмурий жазо қўллаш тўғрисидаги қарорини бекор қилди. Ишни қайта кўриб чиқиш учун Кадастр агентлиги туман бўлимига юборди. Кадастр агентлиги Самарқанд вилояти бошқармасига йўл қўйилган хато-камчиликларни бартараф этиш юзасидан тақдимнома киритилди.

Буларни баён этишдан мақсад шуки, ҳар бир жазо чораси қонуний, асосли ва адолатли қўлланиши — кутилган натижани беради. Буни ҳеч қачон унутмаслик керак.

Баҳодир АҲМЕДОВ,

жиноят ишлари бўйича

Қўшработ тумани суди

тергов судьяси