СУД ДАРГОҲИДАН ТОПИЛГАН АДОЛАТ

Эзгулик инсонни ҳамиша юксакликка етаклайди, умрини безайди, обрў-эътиборини оширади. Бунинг акси бўлган манфаатпарастлик ёхуд сансоларлик иллатлари эса, кишини охир-оқибат юзшувут қилади.

Мисол тариқасида айтсак, 1988 йили Гулчеҳра Султонмуродова (исм-шарифлар ўзгартирилган) билан оила қуриб, 2000 йилга келиб, бу муқаддас гўшани ўзининг қилмиши билан барбод этган Азамат Матрасулов (эндиликда марҳум) ҳам айнан шундай йўлдан борди. Аввало, у суднинг собиқ эр-хотин ўртасида Урганч туманидаги Бекобод қишлоғида 1 минг 200 квадрат метр майдонда биргаликда тикланган уй-жойни томонларга тенг тақсимлаш ва унинг чегараларини аниқлашга оид 2000 йил 24 октябрдаги ҳал қилув қарори ижросини таъминлашга кескин тўсқинлик қилди. Ҳатто жанжал кўтариб, собиқ хотини ва қайнотасига тан жароҳати ҳам етказди. Оқибатда биргаликда тикланган бино ва ер участкаси суд қарорида белгиланган ўлчамда тақсимланмасдан қолиб кетди. Ўзаро уруш ва жанжаллардан  зада бўлган Г. Султонмуродова эса, бу даргоҳга қайта қадам босмади. Бу ҳолат то 2018 йил – А. Матрасулов ушбу уйни ноқонуний тарзда ўз номига қайта ўтказиб олгунига қадар давом этди. Ўзга бир фуқаронинг ҳуқуқларини бузишдан иборат ана шу ножўя иш туман ҳокимининг 2018 йил 30 апрелдаги 1320-сонли қарорига биноан амалга оширилди. Ҳокимлик ҳужжатига биноан, А. Матрасуловнинг низоли ҳудудга нисбатан эгалик ҳуқуқи эътироф этилди. Аммо нопок луқма унга буюрмади. У 2019 йилнинг 21 апрелида вафот этди. Буни қарангки, А. Матрасуловнинг вафотидан сўнг ҳам адолат қарор топмади.

Бу жараёнда узоқ вақтдан буён ўз мулкидан маҳрум бўлиб қолаётган Г. Султонмуродова ҳам қараб турмади. У собиқ турмуш ўртоғи томонидан ноқонуний тарзда эгаллаб олинган уй-жойнинг бир қисми ўзига тегишли эканини қайд этиб, судга мурожаат қилди. Шунингдек, суддан туман ҳокимининг низоли мол-мулкка нисбатан А. Матрасуловнинг эгалик ҳуқуқини эътироф этишга қаратилган 2018 йил 30 апрелдаги 1320-сонли қарорини бекор қилишни сўради.

Олий суд Маъмурий ишлар бўйича судлов ҳайъатининг 2023 йил 3 майдаги қарорига биноан, туман ҳокимининг ушбу қарори ҳақиқий эмас, деб топилди.

Юқорида қайд этилганидек, марҳум А. Матрасуловнинг хотини Ш. Бобониёзова ҳам қараб турмади, у 2021 йил 1 июлда хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариус Б. Матмуродовнинг кўмагида марҳум эрига қарашли 1 минг 200 квадрат метр саҳнли уй жойга ўзи ва икки нафар фарзанди меросхўр эканлигини тасдиқловчи 202101374003633-рақамли гувоҳномани қўлга киритди. Бу ноқонуний иш мазкур уй-жойнинг бир қисмига нисбатан А. Матрасуловнинг аввалги хотини Г. Султонмуродованинг қонуний ҳуқуқи суд тарафидан қайта тикланганидан сўнг амалга оширилди. Фуқаролик ишлари бўйича Урганч туманлараро суди пирорвардида Г. Султонмуродованинг аризасига мувофиқ, ушбу ноқонуний ҳолатни ҳам бартараф этди. Яъни суднинг 2023 йил 17 июлдаги ҳал қилув қарорига асосан, хусусий амалиёт нотариуси томонидан расмийлаштирилиб, Ш. Бобониёзовага тақдим қилинган мерос ҳақидаги гувоҳномани ҳақиқий эмас деб топди. Ўз навбатида, Давлат кадастрлари агентлиги Хоразм вилояти бошқармаси 2023 йил 24 октябрда суд қарори ижросини таъминлаш мақсадида, шу гувоҳномага мувофиқ расмийлаштирилган кадастр ҳужжатларини бекор қилди.

Аммо кўп йиллар мобайнида юзага келган муаммо бу саъй-ҳаракатлар билан ҳам барҳам топмади. Жавобгар Ш. Бобониёзова Г. Султонмуродованинг мерос мулкка эгалик юзасидан қабул қилинган ва ҳамон ўз кучида қолаётган суд қарорини тан олишни истамади. Аксинча, уни бажаришга қатъиян қаршилик кўрсатди. Суднинг қарорини ижро қилиш, Г. Султонмуродовага қарашли мерос мулкни бўлиб бериш ва ер участкасининг чегараси ҳамда ўлчамларини аниқлаш учун борган Кадастр агентлигининг туман филиали мутахассисларини уйга киритмади. Начора, иш яна судга кўчди. Фуқаролик ишлари бўйича Урганч туманлараро судининг 2024 йил 9 июлдаги ҳал қилув қарорида ифодасини топган ҳолатлар қонун ва ҳақиқат Г. Султонмуродова тарафида эканлигини яна бир марта исботлади. 

Кези келганда шуни айтиш керакки, Конституциямизнинг 66-моддасига мувофиқ, мулкдор ўзига тегишли бўлган мол-мулкка ўз хоҳишича эгалик қилади, ундан фойдаланади ва уни тасарруф этади.

Фуқаролик кодексининг 164-моддасида эса, мулк ҳуқуқи шахснинг ўзига қарашли мол-мулкка ўз хоҳиши билан ва ўз манфаатларини кўзлаган ҳолда эгалик қилиши, фойдаланиши ва тасарруф этиши кафолатланиши, бу ҳуқуқ ким томонидан бўлмасин, ҳар қандай тарзда бузишни бартараф этиш  борасидаги қонуний чоралар кўриши қайд этилган. Шунингдек, мулк ҳуқуқи муддатсиздир.

Ушбу низо Хоразм вилоят судининг фуқаролик ишлари бўйича аппеляция инстанциясида кўриб чиқилгач, ҳақиқат тўлиқ ойдинлашди.

Г. Султонмуродова ва Ш. Бобониёзова ўртасида юзага келган низо бартараф қилинди. Суд Ш. Бобониёзованинг зиммасига низоли ер участкаси ва унда жойлашган бинони ўлчаш, унинг чегараларин аниқлаш, шу юзасидан тегишли кадастр ҳужжатларини тайёрлашга қаршилик қилмаслик мажбуриятини  юклади. Фуқаро Г. Султонмуродова эса, ўз ерининг ҳақиқий эгасига айланди.

Суд иши якунлари ўйланмасдан ташланган қадам обрў-эътибор заволи эканлигини яққол тасдиқлайди. Бинобарин, эътиборингизга ҳавола этилгани каби ҳолатлардан хулоса чиқармоқ, сабоқ олмоқ даркор.

Зафарбек Исаков,

Хоразм вилоят судининг

фуқаролик ишлари бўйича судьяси,

Абдулла СОБИРОВ,

журналист