АСОССИЗ АЙБЛОВ СУДДА РАД ЭТИЛДИ
Ўтган йили Мирзо Улуғбек туманидаги 49-умумтаълим мактаби директори Наргиза Рустамованинг бошига жиддий ташвиш тушди. Бунга 10-синф ўқувчиси Т. Жўраевнинг асоссиз кўп дарс қолдириши таълим сифатига салбий таъсир кўрсатгани туфайли уни синфдан-синфга ўтказмасликка қарор қилгани сабаб бўлди.
Айблов хулосасида ёзилишича, ўқувчининг отаси Нодир Бобоназаров директор 300 АҚШ доллари миқдорида пора сўрагани ҳақида ҳуқуқни муҳофаза қилувчи идорага мурожаат этади. Шундан сўнг тезкор тадбир ўтказилади. Тадбир мобайнида Н. Бобоназаров Н. Рустамованинг хонасига кириб, унга билдирмай, дафтар остига 300 АҚШ долларини қўйиб чиқиб кетади. Сўнгра гўёки директор пора олган вақтда ушлангандек қўлга олинади. Оқибатда унга нисбатан Жиноят кодексининг 210-моддаси 2-қисми “в” банди билан жиноят иши қўзғатилади.
Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, ушбу ишни судда кўриш жараёнида Н. Рустамованинг айбсиз экани аён бўлди.
Н. Бобоназаров дастлабки терговда мактаб директори фарзандини синфдан-синфга қолдирмаслик ва кейинги ўқув йилининг дарс соатларига эркин қатнашиш имкониятини яратиб бериш эвазига 300 АҚШ доллари миқдорида пора талаб қилгани тўғрисида Тошкент шаҳар ички ишлар бош бошқармаси бошлиғига ариза билан мурожаат қилганидан сўнг тезкор тадбирда иштирок этганини билдирган.
Қолаверса, Н. Бобоназаровнинг аризаси бўйича ўтказилган тезкор тадбир 2023 йил 6 июнь куни соат 11:40да бошланиб, шу куни соат 14:09да якунланган. Буни тезкор тадбирда иштирок этган холислар И. Адашов ва Ш. Арзиев ҳам тасдиқлаган. Ваҳоланки, Н. Бобоназаровнинг Тошкент шаҳар ички ишлар бош бошқармаси бошлиғи номига ёзган аризаси Ички ишлар вазирлигининг электрон порталига 2023 йил 6 июнь куни соат 13:32да келиб тушган. Сўнгра мазкур мурожаат шу куни соат 14:11да “E-material” электрон дастурига тегишли рақам билан қайд қилиниб, Тошкент шаҳар ички ишлар бош бошқармаси бўлими бошлиғи А. Фозилов томонидан Бош прокуратура ҳузуридаги Иқтисодий жиноятларга қарши курашиш Департаментининг Мирзо Улуғбек тумани бўлими тезкор вакили Р. Тўраевга йўналтирилган.
Яъни фуқаро ҳали мурожаат қилмасдан ва ариза тегишли тартибда қайд этилмасидан олдин мактаб директорига нисбатан тезкор тадбир ўтказиш бошланган. Шунингдек, Н. Бобоназаровнинг аризасида сана кўрсатилмаган. Энг эътиборлиси, Ички ишлар вазирлигининг 2016 йил 12 ноябрдаги 180-сонли буйруғи билан тасдиқланган “Ички ишлар органларида жиноят ва ҳодисаларга оид аризалар, хабарлар ҳамда бошқа маълумотларни қабул қилиш, рўйхатга олиш, кўриб чиқиш ва ҳисобини юритиш тартиби тўғрисида”ги Йўриқноманинг 45-бандида “Жиноят ва ҳодисалар ҳақидаги мурожаатларни навбатчилик қисмидаги 1-шакл китоби ёки 2-шакл журналига қайд этмасдан туриб текшириш, ижро этиш учун ходимларга топшириш қатъиян тақиқланади” дея белгиланган.
Бундан ташқари холис И. Адашов “Стенограмма кўринишидаги аудиоёзувларни кўздан кечириш ва эшитиб қўриш” ҳамда “Аризани текшириш мақсадида тезкор тадбир ўтказиш, далилий ашёларни кўздан кечириш ва олиш” ҳаракатларида холис сифатида иштирок этмаган.
Шунингдек, холислардан яна бири Ш. Арзиев ушбу ҳаракатлар бўйича тузилган баённомалардаги имзо унга тегишли эмаслигини билдирди. Бу эса, баённомалар сохта эканини англатади.
Шунингдек, холислар Н. Рустамованинг Н. Бобоназаровдан пул олганини ўз кўзлари билан кўрмагани ҳамда овоз эшитиш мосламаси орқали эшитмаганини ҳам тасдиқлашди.
Янги таҳрирдаги Конституциямизнинг 20-моддасига мувофиқ, давлат органлари томонидан инсонга нисбатан қўлланиладиган ҳуқуқий таъсир чоралари мутаносиблик принципига асосланиши ва қонунларда назарда тутилган мақсадларга эришиш учун етарли бўлиши керак. Инсон билан давлат органларининг ўзаро муносабатларида юзага келадиган қонунчиликдаги барча зиддиятлар ва ноаниқликлар инсон фойдасига талқин этилади. Асосий қонунимизнинг 55-моддасида эса, “Ҳар кимга бузилган ҳуқуқ ва эркинликларини тиклаш учун унинг иши қонунда белгиланган муддатларда ваколатли, мустақил ҳамда холис суд томонидан кўриб чиқилиши ҳуқуқи кафолатланади” деб қайд этилган. Ана шу асосларга таянган жиноят ишлари бўйича Мирзо Улуғбек тумани суди Н. Рустамовани айбсиз деб топиб, оқлади.
Лекин тергов органи томонидан оқлов ҳукмига нисбатан апелляция протести келтирилди. Айтиш керакки, апелляция инстанцияси суди томонидан суд-хатшунослик экспертизаси тайинланди. Х. Сулаймонова номидаги Республика суд экспертиза марказининг 2024 йил 23 февралдаги хулосаси ҳам тергов органи томонидан тўпланган аксарият далиллар номақбул эканини кўрсатди.
Амалдаги “Тезкор-қидирув фаолияти тўғрисида”ги қонуннинг 18-моддасида “Маълумотларни тўплаш ва тизимлаштириш, тезкор-қидирув фаолияти натижаларини текшириш ва баҳолаш, шунингдек, улар асосида ушбу қонуннинг 15-моддасида назарда тутилган асослар мавжуд бўлган тақдирда, тегишли қарорлар қабул қилиш мақсадида тезкор-қидирув иш юритуви ишлари юритилади” деб белгиланган. Бироқ жиноят иши бўйича тезкор-қидирув тадбири ўтказилган пайтда бу ҳақда қарор мавжуд бўлмаган.
Бундан ташқари судда Н. Рустамова ва Н. Бобоназаров ўртасидаги суҳбат 2023 йил апрель ойида бўлиб ўтгани маълум қилинди. Лекин бу вақтда Н. Бобоназаровга диктофон тақдим этилмаган. Аммо баённомада диктофон тақдим этилгани қайд қилинган. Шунингдек, Н. Бобоназаров Н. Рустамова билан бўлган аудио суҳбатни ички ишлар ходимига “Телеграм” мессенжери орқали ўтказиб берган. Баённомада унинг суҳбати ёзилган дискни тақдим этгани кўрсатилган. Бу ҳолатда ҳам 2023 йил 6 июнда тузилган “Стенограмма кўринишидаги аудиоёзувларни кўздан кечириш ва эшитиб кўриш ҳақида”ги баённома номақбул далил деб топилади.
Бинобарин, Тошкент шаҳар суди апелляция протестини қаноатлантиришни рад этиб, жиноят ишлари бўйича Мирзо Улуғбек тумани судининг оқлов ҳукмини ўзгаришсиз қолдирди.
Хулоса ўрнида шуни таъкидлаш жоизки, мамлакатимиз суд-ҳуқуқ тизимида кечаётган кенг кўламли ислоҳотлар инсон қадрини улуғлаш, адолатни юзага чиқаришга қаратилган. Судларда ноҳақ айбланган шахсларнинг оқланаётгани ана шу ислоҳотларнинг ёрқин ифодасидир.
Баҳром БЕРДИЕВ,
жиноят ишлари бўйича
Мирзо Улуғбек тумани суди судьяси
