РАД ЭТИЛГАН ДАЪВО

Ҳаётда қонун талабига риоя этмаслик охир-оқибат турли муаммо ва низоларнинг келиб чиқишига сабаб бўлади. Чунки қонунларда барча ҳуқуқ ва мажбуриятлар ўзининг аниқ ифодасини топган.

Мисол тариқасида айтадиган бўлсак, пойтахтимизнинг Миробод туманида яшовчи Нурбек Жумаев (исм-шарифлар ўзгартирилган) Анатолий ва Дмитрий Сергеевларга нисбатан 2018 йилда тузилган хонаки олди-сотди шартномасини ҳақиқий эмас, деб топиш ҳақидаги даъво аризаси билан судга мурожаат қилган.

Фуқаролик ишлари бўйича Миробод туманлараро судининг 2023 йил 5 декабрдаги ҳал қилув қарорига асосан даъво талабини қаноатлантириш рад этилган. Тошкент шаҳар суди фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъатининг 2023 йил 28 мартдаги ажрими билан суднинг ҳал қилув қарори ўзгаришсиз қолдирилган. Бундан норози бўлган даъвогар Н. Жумаев кассация шикояти билан мурожаат қилган.

Суд муҳокамаларида аниқланишича, низога сабаб бўлган Миробод тумани, Фарғона йўли кўчасидаги 52-уйнинг 29-хонадони 1993 йил 12 февралдаги 03-21/75-сонли Давлат далолатномасига асосан Пётр Сергеевга тегишли бўлган. Тақдим этилган тилхат нусхасида П. Сергеев ушбу хонадонни Н. Жумаевга 5 000 АҚШ долларига сотгани, пулни тўлиқ олгани, хонадонни расмийлаштириб бериши қайд этилган.

Аммо 2016 йил 17 апрелда П. Сергеев вафот этган. 2018 йил 13 декабрда Миробод тумани 5-сонли давлат нотариал идорасида расмийлаштирилган “Қонун бўйича меросга бўлган ҳуқуқ ҳақида”ги гувоҳномага асосан ушбу хонадонга ака-ука Сергеевлар меросхўр деб топилган ва 2018 йил 29 декабрда у давлат рўйхатидан ўтказилган.

Тошкент шаҳар ҳокимининг 2012 йил 12 ноябрдаги 894-сонли “Фарғона йўли кўчасида қайта таъмирлаш, кенгайтириш ва ободонлаштириш ишларини олиб бориш ҳақида”ги қарорига асосан низоли 29-хонадон бузиб ташланган.

Амалдаги Фуқаролик кодексининг 112-моддасига кўра, агар тарафлардан бири нотариал тасдиқлаш орқали талаб қилинадиган битимни тўлиқ ёки қисман бажарган бўлса, иккинчи тараф битимни нотариал расмийлаштиришдан бош тортса, суд битимни бажарган тарафнинг талаби бўйича уни ҳақиқий деб ҳисоблашга ҳақлидир. Бу ҳолатда битимни кейинчалик нотариал расмийлаштириш талаб қилинмайди.

Агар давлат рўйхатидан ўтказиш талаб қилинадиган битим керакли шаклда тузилган бўлиб, аммо тарафлардан бири уни рўйхатдан ўтказишдан бош тортса, суд бошқа тарафнинг талаби билан битимни рўйхатдан ўтказиш тўғрисида қарор чиқаришга ҳақли. Бундай ҳолатда битим суд қарорига мувофиқ рўйхатдан ўтказилади.

Ҳозирги пайтда низоли 29-хонадон бузиб ташлангани сабабли амалда мавжуд эмас. Бундай вазиятда ҳақиқатда фактик жиҳатдан мавжуд бўлмаган хонадон бўйича иккинчи томон битимни нотариал расмийлаштиришдан бош тортмоқда, деб бўлмайди ва суд тартибида битимни ҳақиқий эмас, деб топиш учун қонуний асослар мавжуд эмас.

Қолаверса, суд тартибида ҳақиқий эмас, деб топиладиган битим кейинчалик шу қарор асосида давлат рўйхатидан ўтказилиши мумкин бўлиши лозим. Мазкур ҳолатда эса, кўчмас мулкнинг ўзи мавжуд эмаслиги сабабли хонадоннинг олди-сотдисини ҳақиқий эмас, деб топиш учун ҳам, давлат рўйхатидан ўтказиш учун ҳам қонуний асослар мавжуд эмас.

Бундан ташқари даъво аризасида Н. Жумаев ўзи билан А. Сергеев ва Д. Сергеевлар ўртасида 2018 йилда тузилган хонаки олди-сотди шартномасини ҳақиқий эмас, деб топишни сўраган бўлса-да, судга уй-жойни олди-сотди қилиш юзасидан тузилган ёзма далиллар ҳамда тегишли ҳужжатларни тақдим этмаган. Ўз навбатида, суд муҳокамалари жараёнида ака-ука Сергеевлар бу ҳолатни инкор этишган.

Марҳум П. Сергеев сотгани тўғрисидаги тилхат ёзиб берган хонадон мерос тариқасида бошқа мулкдорлар эгалигига ўтгани туфайли судлар даъвогарга марҳумнинг ворисларига нисбатан уй-жой учун тўланган пулни ундириш ҳақида даъволашиши мумкинлигини тушунтирган. Бинобарин, судлар ишда аниқланган ҳолатлар ва қонун талабларидан келиб чиқиб, даъвони рад қилиш ҳақида қонуний ва асосли хулосага келишган.

Олий суд фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъати ҳам даъвогарнинг шикоятда келтирган важлари қонуний ва асосли бўлган суд ҳужжатларини бекор қилиш ёки ўзгартириш учун асос бўла олмайди деб ҳисоблади ва суд ҳужжатларини ўзгаришсиз қолдирди.

Кўриниб турганидек, даъвогарнинг қонуний олди-сотди шартномасини тузмагани ва уни давлат рўйхатидан ўтказмагани ўзига қимматга тушди.

Шу боис ҳар бир ишда қонун талабларига қатъий риоя этиш зарур. Зеро, қонун барчага баробар бўлиб, унда ҳуқуқ ва мажбуриятлар аниқ белгилаб қўйилган.

Икром Алманов,

Тошкент шаҳар

суди судьяси