ОИЛА СУДЬЯЛАРИ ОИЛАЛАР МУСТАҲКАМЛИГИ, ФАРЗАНДЛАР ҲУҚУҚ ВА МАНФААТЛАРИНИ ТАЪМИНЛАШДА МУҲИМ ЎРИН ТУТМОҚДА
Аввало шуни таъкидлаш жоизки, Конституциямизнинг 76-моддасига кўра, оила жамиятнинг асосий бўғинидир ҳамда у жамият ва давлат муҳофазасидадир.
Бу конституциявий қоидадан ҳам кўринадики, оила институти жамият барқарорлиги ва тараққиётини таъминлашда муҳим ўрин тутади. Шу боис оилалар мустаҳкамлигини таъминлаш давлатимиз сиёсатининг устувор йўналиши сифатида белгиланган.
Бу ҳақда гап борганда, оилавий низоларни ўз вақтида бартараф этиш, эр-хотин ва фарзандларнинг ҳуқуқ ҳамда манфаатларини таъминлаш судлар зиммасидаги муҳим вазифалар сирасига киришини таъкидлаш жоиз.
Бугунги кунда жаҳон тажрибасидан кўриш мумкинки, оилавий низоларни ҳал этишда ихтисослашган судлар юқори натижага эришмоқда.
Шу маънода дунёнинг ривожланган давлатларида ўтган асрдан бошлаб, оила судлари алоҳида ҳуқуқий институт сифатида самарали фаолият юритиб келмоқда.
Илғор хорижий тажрибани миллий тизимга татбиқ этиш мақсадида, Президентимиз томонидан 2023 йил 21 декабрда қабул қилинган “Оилаларни мустаҳкамлаш ва хотин-қизларнинг фаоллигини ошириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги қарорга асосан, суд тизимида янги институт, яъни оила судьялари ташкил қилиниши белгиланди.
Қарор ижросини таъминлаш мақсадида, тажриба тариқасида Олий суд Раёсатининг 2024 йил 3 январдаги қарорига асосан, 2024 йил 1 февралдан бошлаб, дастлаб фуқаролик ишлари бўйича Самарқанд шаҳар, Наманган ва Мирзо Улуғбек туманлараро судида “Оила судьялари” иш бошлади.
Бугунги кунда оила судьялари томонидан оилавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган 32 турдаги фуқаролик ишлари кўриб чиқилмоқда. Хусусан, никоҳдан ажратиш, алимент ундириш, оталикни белгилаш, ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум қилиш ёки чеклаш, бола билан кўришиб туриш тартибини белгилаш, фарзандликка олиш, эр-хотиннинг умумий мулкини белгилаш шулар жумласидандир.
Энг муҳими, бу борадаги ислоҳотлар изчил давом эттирилди ва Олий суд Раёсатининг 2024 йил 26 декабрдаги қарорига кўра, 2025 йил 2 январдан бошлаб, фуқаролик ишлари бўйича Қарши ҳамда Чирчиқ туманлараро судларида ҳам Оила судьялари ташкил этилди.
Бугунги кунда Оила судьялари оилалар мустаҳкамлигини таъминлаш, фарзандлар ҳуқуқ ва манфаатларини кафолатли ҳимоя қилиш, бу борадаги низоларнинг адолатли ечимини топишда самарали фаолият олиб борилмоқда.
Масалан, фуқаролик ишлар бўйича Қарши туманлараро судининг Оила судьялари томонидан 2025 йилнинг ўтган олти ой давомида 2531 та иш кўрилган бўлса, шундан тарафлар ўзаро ярашганлиги ва келишувга эришгани боис 172 таси кўрмасдан қолдирилди, 111 таси эса, иш юритишдан тугатилди.
Ўрни келганда шуни қайд этиш жоизки, Оила судьялари оиланинг аҳил-иноқ ва тотувлигини таъминлаш мақсадида, манфаатдор ташкилотлар билан ўзаро ҳамкорликни йўлга қўйган. Жумладан, Қашқадарё вилояти судининг фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъати ва вилоят Оила ва хотин-қизлар бошқармаси ўртасида 2025 йилда ҳамкорлик меморандуми имзоланди. Ушбу меморандумга асосан оилавий ажримда ва низоларнинг олдини олишда ўзаро ҳамкорликда иш олиб бормоқда.
Бундан ташқари фуқаролик судлари, Оила ва хотин-қизлар бўлими ва бошқа мутасадди ташкилотлар билан бирга ажрашиш ёқасига келиб қолган оилаларни яраштириш юзасидан ҳар ойда бир кун “Оила мустаҳкамлиги учун барчамиз масъулмиз” шиори остида давра суҳбатлари ва амалий тадбирлар ўтказилиб келинмоқда.
Бунга биргина мисол: Г. Баҳодирова фуқаролик ишлари бўйича Қарши туманлараро судига жавобгар Т. Арабов билан ўртадаги никоҳни бекор қилиш ҳақидаги даъво аризаси билан мурожаат қилган. Унинг аризасида қайд этилишича, жавобгар билан 2013 йилда қонуний никоҳдан ўтган, ўрталарида тўрт нафар фарзанд бор, дастлаб яхши яшашган, кейинчалик эса, ўртада келишмовчиликлар юзага келган. Ўз навбатида, суд тарафларнинг ярашиб олиши учун муҳлат белгилаб, оилани сақлаб қолиш юзасидан тегишли чоралар кўриш учун Оила ва хотин-қизлар билан ишлаш бўлимига юборди.
Ўзаро ҳамкорликдаги саъй-ҳаракатлар самара берди, судга даъвогар Г. Баҳодирова жавобгар билан ярашгани боис даъводан воз кечиш ҳақида ариза тақдим этди. Шу тариқа ўзаро ҳамкорликда низодаги бир оила ажралишдан сақлаб қолинди. Муҳими, тўрт нафар фарзанд ҳам ота, ҳам она меҳридан баҳраманд бўлиб вояга етадиган бўлди.
Хулоса ўрнида айтганда, Оила судьяларининг ташкил этилиши мамлкатимизда суд тизимини ислоҳ қилишдаги муҳим қадам ҳисобланади.
Бу, ўз навбатида, жамиятимизда оила институтини мустаҳкамлашга, бола ҳуқуқларини ҳимоя қилишга, мустаҳкам оилалар кўпайишига ва ёш авлод соғлом оилавий муҳитда камол топишига хизмат қилади.
Латофат Махаммадиева,
фуқаролик ишлари бўйича
Қарши туманлараро судининг
оила судьяси
