КОНТРАБАНДА ҚИЛИНГАН «ЮК» ТАРҚАЛИБ КЕТИШДАН ТЎХТАТИБ ҚОЛИНДИ
Аввало шуни айтиш керакки, гиёҳвандлик воситаларини божхона назоратини четлаб ёки божхона назоратидан яшириб, Ўзбекистон Республикаси чегарасидан ўтказиш контрабанда жинояти таркибини ташкил этади. Бундай жиноятга ўта хавфли қилмиш сифатида қаралади ва уни содир этган шахс ёки шахсларга нисбатан жазонинг муқаррарлиги таъминланади.
Яқинда судда Жиноят кодексининг 28,246-моддаси 2-қисми ва 25,273-моддаси 5-қисмида назарда тутилган жиноятни содир этган Анвар Умрзоқовга (исм-шарифлар ўзгартирилган) тегишли жиноят иши мазмунан кўриб чиқилди. Суд судланувчига айбланган ҳар бир мода бўйича алоҳида-алоҳида жазо тайинлаб, Жиноят кодексининг 59-моддаси тартибида, тайинланган жазоларни қўшиш йўли билан узил-кесил ўн икки йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш тўғрисида ҳукм ўқиди…
Мазкур жиноят иши тафсилотига тўхталишдан олдин аср вабоси номини олган ушбу иллатнинг аянчли оқибатларини яна бир марта эслаш ўринлидир. Гап шундаки, гиёҳвандлик воситалари ва психотроп моддалар муомаласи инсониятни таназзул ботқоғига тортади. Чегара ва миллат танламайдиган бу офат ҳар қандай жамиятда криминоген вазиятга, шу каби иқтисодий ва маънавий негизга салбий таъсир кўрсатади. Аксарият ҳолларда уюшган жиноятчилик билан боғлиқ ҳолда содир этилиши бу жиноий қилмишнинг ижтимоий хавфлилигини янада оширади.
Мутахассисларнинг фикрича, наркотик воситалар таъсирида кишининг руҳияти бузилади, фикрлаш қобилияти заифлашади, бош мия, асаб толалари зарарланади. Шундан сўнг одам ўзи, оиласи ва атрофдагиларга нисбатан лоқайд, эътиборсиз, бемеҳр ва қаҳрли бўлиб қолади.
Оқибатда гиёҳвандлик моддалари инсоннинг ҳаётий ўта муҳим аъзоларида сурункали оғир хасталикларни келтириб чиқаради.
Статистик маълумотларга қараганда, дунё бўйича ҳар йили 200 мингдан ортиқ инсон гиёҳвандлик оқибатида ҳаётдан бевақт кўз юммоқда. Яна бир ачинарли ҳолат шундан иборатки, бугунги кунда дунёда 500 миллиондан ортиқ одам гиёҳвандлик дардига чалинган. Уларнинг аксариятини 30 ёшгача бўлганлар ташкил этиши ғоятда ачинарлидир.
Бундан ташқари дунёда гиёҳвандликка ружу қўйиш оқибатида содир этилаётган мудҳиш жиноятлар сони тобора ошиб бормоқда.
Мамлакатимизда соғлом турмуш тарзини қарор топтириш, фуқароларнинг ҳаёти хавфсизлигини таъминлаш, уларнинг сиҳат-саломатлигини асраб-авайлашга устувор вазифа сифатида қаралади. Ҳар йили айни мақсад йўлида жуда катта миқдорда давлат бюджет маблағлари йўналтирилади.
Шунингдек, ташкилий-ҳуқуқий чора-тадбирлар ҳам изчиллик билан амалга оширилмоқда.
Жумладан, “Гиёҳвандлик воситалари ва психотроп моддалар тўғрисида”, “Фуқаролар соғлиғини сақлаш тўғрисида”, “Озиқ-овқат маҳсулотининг сифати ва хавфсизлиги тўғрисида”, “Сурункали алкоголизм, гиёҳвандлик ёки заҳарвандликка мубтало бўлган беморларни мажбурий даволаш тўғрисида”ги қонунларнинг қабул қилингани — гиёҳвандлик балосига қарши курашда муҳим ҳуқуқий асос бўлмоқда. Энг асосийси, судлар томонидан гиёҳвандлик воситалари ва психотроп моддалар билан қонунга хилоф равишда муомала қилишдан иборат жиноятлар учун жазонинг муқаррарлиги таъминланмоқда.
Энди юқоридаги воқеа тафсилотига қайтадиган бўлсак, тақдир экан, хатирчилик Анвар Ургут туманидан уйланди. Шу сабабли оиласи билан тез-тез Ургут туманига бориб-келиб турарди. Бир гал қайнотасининг қўшни республикада яшайдиган қариндошлари келганда, улар билан танишиб қолади. Шундан сўнг у қўшни юртлик қариндошидан гиёҳвандлик воситаси олди-соттиси билан шуғулланадиган “Ҳасан” исмли шахснинг телефон рақамини олади.
Кейинроқ эса, Анвар “Ҳасан”га қўнғироқ қилиб, ўзини таништиради.
Орадан бир неча кун ўтгач эса, яна қўнғироқ қилиб, муддаосини айтади, яъни гиёҳвандлик воситаси олди-соттиси билан шуғулланиб, даромад кўриш ниятида эканини билдиради.
Аммо “Ҳасан” унинг сўзларини эшитгач, ўзининг шартини айтади: насияга мол бермайман, фақат нақд пулга сотаман, дейди.
Бироқ Анварнинг катта миқдордаги маблағи йўқ эди. Шу сабабли “Ҳасан” билан муносабатлари узилиб қолади. Бироқ орадан бир неча ой ўтгач, у танишига яна қўнғироқ қилади. Бунга Навоий вилоятида яшайдиган “Бекзод” исмли кимса билан танишиб қолгани сабаб бўлганди. Чунки “Бекзод” гиёҳвандлик воситасини олиб келса, сотиб олишга ишонтирганди.
— Панжикентлик “Мардон” исмли шахсни танийман, — дейди “Ҳасан” Анварга жавобан. — Эллик ёшларда. У шундай ишга пул тикмоқчи. “Мардон” билан келишиб, иш қилишингиз мумкин.
Бу таклиф Анварга ҳам маъқул тушади. У дарҳол қўшни республикага отланади. Аввал “Ҳасан” билан учрашади, сўнг унинг ёрдамида “Мардон” билан танишади ва ўзаро келишиб олишади. Келишувга кўра, “Мардон” 5 килограмм гиёҳвандлик воситаси учун “юк” эгасига 9 минг 150 АҚШ доллари бериши керак. Анвар заҳри қотилни Ўзбекистонга олиб ўтгач, унинг ҳар бир килосини 16 минг АҚШ долларидан “Бекзод”га сотади, ўртадаги фойдани эса, “Мардон” билан тенг тақсимлаб олишади.
Қисқаси, панжикентлик “Алишер” исмли кимса билан ҳам савдо пишади. “Мардон”дан 5 килограмм гиёҳвандлик воситаси учун олдиндан 9 минг 150 АҚШ доллари олган “Алишер” орадан тўрт-беш кун ўтгач, Анварга қўнғироқ қилиб, “WhatsApp” мессенжери орқали Ўзбекистондаги гиёҳвандлик моддаси жойлашган манзилни юборишини айтади. Шундан сўнг улар иш бўйича боғланиб туришга келишиб олишади.
Ўз навбатида, Анвар “Бекзод”га “яқинда юк келади, пулни тайёрлаб қўй”, деб тайинлайди. 2024 йилнинг 14 октябрь куни “Алишер” “WhatsApp” мессенжери орқали Анварга 1 978,76 грамм гиёҳвандлик воситаси яшириб қўйилган Самарқанд шаҳридан Қарши шаҳрига ўтишдаги “Қарши айланмаси” яқинидаги жойнинг локациясини юборади.
Буни эшитиб, тезда бойиб кетиш орзусида юрган А. Умрзоқов манзилга шошилади.
Ҳақиқатан ҳам, “юк” Алишер айтган жойда яшириб қўйилган экан. А. Умрзоқов ўзида йўқ қувониб, иккита ўрамдаги “опий” гиёҳвандлик воситаларини олиб, сумкага жойлаштиради. Кейин эса, заҳри қотилни “Бекзод”нинг олдига олиб келиб, 32 минг АҚШ доллари эвазига пуллаётган вақтда ашёвий далиллар билан ҳуқуқни муҳофаза қилувчи идора ходимлари томонидан қўлга олинади.
Албатта, ҳаётда ҳеч қайси жиноий қилмиш жазосиз қолмайди. Суда А. Умрзоқовнинг жиноий қилмиши унинг ўз айбига тўлиқ иқрорлик билдириб берган кўрсатмаларидан ташқари гувоҳларнинг кўрсатмалари, олиб қўйиш, ҳодиса содир бўлган жойни кўздан кечириш, судланувчининг уяли алоқа воситаси ва фуқаролик паспортини кўздан кечириш баённомалари ҳамда уларга илова қилинган фотожадваллар, судга оид кимёвий ва наркологик хулосалар каби далиллар билан тўлиқ ўз исботини топди.
Суд ҳукми билан А. Умрзоқовга ўн икки йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.
Хулоса ўрнида шуни алоҳида таъкидлаш жоизки, аср вабоси бўлмиш гиёҳвандлик иллати одам соғлиғи ва руҳиятига путур етказиб, охир-оқибат инсон ҳаётини издан чиқаради. Бу эса, ўз навбатида, оилаларни пароканда қилиб, жамиятда жиноятчилик, турли оғир касалликларнинг кўпайишига сабаб бўлади.
Бинобарин, гиёҳвандликка қарши курашиш ҳар биримизнинг бурчимиз ҳисобланади. Чунки бу келажак авлод тақдирига бевосита дахлдор масаладир.
Баҳодир АЛИҚУЛОВ,
жиноят ишлари бўйича
Навоий шаҳар суди раиси,
Абдуҳамид ХУДОЙБЕРДИЕВ,
журналист
