УШАЛМАГАН ОРЗУ ЁКИ ФИРИБГАРЛИКНИНГ ЯНА БИР АНТИҚА УСУЛИ ҲАҚИДА
Мамлакатимизда жамият тараққиёти, турмуш фаровонлиги, оилалар мустаҳкамлигини таъминлашнинг муҳим асоси саналган аҳолини иш билан таъминлаш, янги иш ўринлари яратишга алоҳида эътибор қаратиб келинмоқда.
Айниқса, бу борада ҳуқуқий асосларни изчил такомиллаштириш орқали янги иш ўринлари яратаётган тадбиркорлик субъектларига бир қатор имтиёз ва қулайликлар жорий этилганини алоҳида таъкидлаш жоиз.
Аммо ана шундай эзгу мақсаддан айрим ғаразли ниятли кимсалар ўзларининг чиркин мақсади йўлида фойдаланишга уринаётгани ўта афсусланарлидир.
Жиноят ишлари бўйича Хива шаҳар суди томонидан шундай кимсалардан бирининг қилмишларига қонуний баҳо берилди.
Судга тақдим этилган факт ва далилларга қараганда, ҳатто одам етти ухлаб тушига кирмайдиган бу жиноий қилмишлар эндигина мустақил ҳаёт остонасига қадам қўяётган Бобур Иброҳимов (2000 йил Хива туманида туғилган, туманнинг “Қиёт” маҳалласида яшайди) томонидан содир қилинган. 2022 йилнинг сентябридан 2023 йил март ойигача ўтган давр мобайнида жами 18 нафар фуқаро унинг фириб тўрига илинган. Бу жараёнда “ғаройиб” воқеалар рўй берган. Б. Иброҳимовнинг аслида йўқ “ҳолваси”ни кўрмаёқ кўпгина соддадил кишиларнинг “оғзи чучиган”. Бундан ҳам афсусланарлиси шундаки, ўзини ҳар қандай ишга қодир санаган валломат “ҳожатбарор”нинг аслида кимлигини сўраб-суриштириш ҳеч кимнинг хаёлига келмаган.
Маълумки, мамлакатимиз фуқароларининг хорижда меҳнат фаолиятини юритиши амалдаги қонун ва тартиб-таомиллар асосида ваколатли идоралар тарафидан амалга оширилади. Албатта, бу борадаги қонунчиликка риоя этган киши ҳеч қачон кам бўлмайди. Буни ташқи меҳнат миграцияси масалалари бўйича фаолият юритувчи агентлик билан ҳамкорлик қилаётган фуқароларнинг хориждаги иш фаолияти ҳам яққол тасдиқлайди.
…Б. Иброҳимов одамларга хорижда ишлашни ваъда қилар экан, “осилсанг, баланд дорга осил” қабилида иш тутди, узоқ Европа мамлакатларини мўлжалга олди. Ўзини ана шу юртларга ишчи кучи етказиб беришга қобил-у қодир валломат шахс сифатида намоён этишга уринди. Тузоғига тушганларнинг ишончини қозониш учун турфа сохта амаллар, ҳийла-найранг ва сўнгсиз ваъдаларни ишга солишдан тап тортмади. Шу аснода унинг йўлида хивалик Қамбар Исмоилов пайдо бўлди. Б. Иброҳимовнинг фуқароларни миграцион меҳнат фаолиятини амалга ошириш учун шартнома асосида чет элларга жўнатиш билан бевосита боғлиқ “хизмат вазифаси” Қ. Исмоилов учун айни муддао бўлди.
У Б. Иброҳимовнинг бу борадаги сўзию ваъдаси, баён этган “ишончли далил”ларига чиппа-чин ишонди. Унинг асли ва наслини суриштиришдан эса ўзини тийди. “Осмондан тушган ҳожатбарор” йигитнинг этагидан тутган кўйи фарзандлари К. Аҳмедов ва И. Аҳмедовни узоқ Европанинг Скандинавия ярим оролидаги Норвегия давлатига ишга йўллаш учун сўралган 5 минг 100 АҚШ долларини ҳаялламаган ҳолда унинг қўлига тутқазди. Айни шундай мазмундаги ваъдадан сал фурсат ўтмаёқ хивалик яна бир фуқаро Бахтиёр Ражабовнинг ҳам дили ёришди. Б. Иброҳимов унга талабгор фуқаролар, биринчи галда эса, яқин танишларини Европа давлатлари, хусусан, Норвегиядаги сердаромад корхоналарга ишга жўнатиш билан машғул эканлигини айтади. Бунинг устига у ўзининг яқин танишига кўрсатилажак “хизмат” ҳақини 2 минг 200 АҚШ доллари миқдорида белгилайди. Омадни қаранг: ушбу маблағнинг 1 минг 800 АҚШ доллари орадан бир неча кун ўтмаёқ Б. Иброҳимовнинг чўнтагидан жой олди.
Ўз навбатида, чўнтаги томон оқиб кела бошлаган пуллар Б. Иброҳимовни янада дадилликка ундади. Ўзини хориждаги меҳнат масканларига ишчи кучларини тўхтовсиз жўнатаётган валломат шахс сифатида намоён этишга астойдил интилди. Узоқ Норвегиядаги даромадли ишнинг дарагини эшитган хивалик Ойбек Мирзаев ҳам Б. Иброҳимов томонидан “хизмат ҳақи” сифатида сўралган 2 минг 200 АҚШ долларини дарров унинг қўлига тутқазади.
Туманнинг Қиёт маҳалласида яшовчи Д. Отаназаров эса, насия ваъданинг янада зўри ва каттасидан “баҳраманд” бўлади. Канада давлатига ишга жўнатиш учун бу фирибгар кимса томонидан белгиланган “беминнат хизмат”нинг миқдори 10 минг АҚШ долларига чиқади. Д. Отаназаров йўл-йўлакайига тўлаш асносида бу пулнинг 2 минг 800 долларини унинг қўлига тутқазади.
Бундан ташқари фирибгар кимсанинг алдовларига кўр-кўрона ишониш хивалик бошқа бир фуқаро Улуғбек Жуманиёзовга бир эмас, бир неча марта панд берди. Аниқроқ айтсак, Б. Иброҳимов аввалига унинг ўзини чув туширди. Ишлаш учун яқин 3 ой ичида Норвегия давлатига жўнатиш шарти билан 1 минг 500 АҚШ доллари миқдоридаги маблағини қўлга киритди. Кейинчалик эса У. Жуманиёзовнинг қариндоши Д. Умаржонов, С. Юнусов, М. Қурбоновани ҳам унинг воситачилигидан фойдаланган ҳолда устамонлик билан алдади. Уларнинг ҳар биридан алдов йўли билан Норвегиядаги сердаромад меҳнатни “кафолатлаган” ҳолда 1 минг 500 АҚШ долларини ундирди.
Дунёнинг Норвегия, Англия, Канада сингари тараққий этган мамлакатларида меҳнат қилиб, мўмай даромад топишни ким ҳам истамайди, дейсиз?
Б. Иброҳимовнинг бу юртларга ишчи кучларини ҳаялламай, узоғи билан 2-3 ой ичида жўнатишга қаратилган “жўшқин” фаолияти” шундай ниятда юрган кишиларнинг юрагини баттар жунбушга солди.
Бу фирибгар кимсани излаб келувчилар, телефон, ҳатто интернет алоқа тизими орқали мурожаат қилувчилар сони ортиб боради. Бунинг оқибатида Б. Абдушарипов, Д. Рўзимбетов, Ш. Ҳасанов, И. Қобулов, М. Рўзиматовнинг ҳар биридан 1 минг 500, Д. Оллоберганов ва К. Мадримовдан жами 4 минг, Р. Абдиёзов ва Р. Отажоновнинг ҳар биридан 1 минг, Б. Мадраҳимовдан 3 минг, М. Сафоевдан эса 700 АҚШ доллари миқдоридаги маблағни алдов йўли билан қўлга киритади.
Албатта, фирибгар бу кимса пулларнинг барини нақдинасига санаб олади.
Аммо ваъдаси насия бўлади. Бошқача айтганда, ўзининг мисқоллаб йиққан маблағини Б. Иброҳимовга қўшқўллаб топширган фуқароларнинг орзуси ора йўлда қолади. Чет элда меҳнат қилиб, даромад топиш бахти бирон-бир фуқарога насиб этмайди.
Ҳаётда оларининг берари ҳам бор. Аммо Б. Иброҳимов ҳаётнинг бу муҳим талабию тақозосини менсимади: оларининг берарини ўйламади.
Ваъданинг вафосини сўраган фуқаролар эса, унинг турфа баҳоналарига дуч келишди. Даъвогар Бахтиёр Ражабов шундай адоқсиз ваъда ва баҳоналарга рўпара келган фуқаролардан бири. У судда кўрсатма берар экан, Б. Иброҳимовнинг 2 ой муддат ичида Норвегияга жўнатиш ҳақида берган ваъдаси пуч бўлиб чиққани, чет эл визаси ва бошқа тегишли ҳужжатларни ўз қўли билан расмийлаштириб бериш, авиачипталар билан таъминлаш борасидаги ваъдасидан қўл силтаганини очиқ баён этди.
Маълум бўлишича, бу ҳол ўзининг 1 минг 800 доллар миқдоридаги маблағини Б. Иброҳимовнинг қўлига тутқазган фуқарони ташвишлар гирдобига ташлаган. Аммо Б. Иброҳимов унинг эътирозини парвойига илмаган. Узоқ Норвегия корхоналарида бўш иш ўринлари қолмаганини рўкач қилиш ва хоҳласа, Англия давлатига юбориши мумкинлигини таъкидлашдан нарига ўтмаган. Шунингдек, О. Мирзаев, Б. Абдушарипов, Д. Рўзимбетев, С. Юнусов ва М. Қурбонова, У. Жуманиёзов, Б. Мадраҳимов, Ш. Ҳасанов ҳам айнан шундай баҳоналарга дуч келишган.
Бироқ уларга на Норвегия, на Англия, на Канадага бориб ишлаб насиб этган, ҳатто улар Б. Иброҳимовга берган пулларини ҳам қайтариб олишолмаган.
Судда фуқаровий даъвогарларнинг айтишича, Б. Иброҳимов аввалига қуюқ ваъда бериб, барчани ишонтирган. Аммо унинг ўзи белгилаган 2-3 ойлик муддат ўтгач, ўзини пана-пастқамга урган. Ўзини телефон орқали излаб топган омадсиз мижозларга эса, гоҳ Тошкент, гоҳ Россияда эканлиги, сал фурсат ичида қайтиб бориб хорижга ишга жўнатиши ҳақида яна қуюқ ваъда берган. Кейинчалик эса, у телефон қўнғироқларига умуман жавоб бермай қўйган.
Б. Иброҳимов судда ўз айбига тўлиқ иқрорлик билдирди. Қилмишидан қаттиқ пушаймон эканлигини айтди. Шунингдек, у бир қатор фуқаролардан фириб ва алдов йўли билан ўзлаштирилган маблағнинг муайян қисмини суд ва тергов жараёнида эгаларига қайтарганини таъкидлаб, ўзига нисбатан енгилроқ жазо тайинлашни сўради.
Албатта, суд айбланувчининг айбига иқрорлиги, қилмишидан пушаймонлиги боис жазони енгиллатувчи омилларга эътибор қаратди: унинг ҳали ёшлиги, яқиндагина оила қургани, муқаддам судланмагани, шунингдек, жиноят оқибатида етказилган зарарни, қисман бўлса-да, қоплаганини инобатга олди. Шу билан бирга, содир қилинган жиноий қилмишнинг ижтимоий хавфлилик даражаси, унга нисбатан мавжуд бўлган фуқаровий даъво талабларини ҳам назарда тутди. Жиноят кодексининг 168-моддаси 3-қисми ва 25,168-моддаси 3-қисми бўйича қўйилган айбларни асосли, деб топди. Судланувчига Жиноят кодексининг айбни енгиллатувчи 57-моддаси талабалари асосида жазо тайинланди.
Судланувчи 6 йил муддатга озодликдан маҳрум қилинди. Фуқаровий даъвогарларга етказилган моддий зарар қисман қоплангани инобатга олинди. Шу билан давомли жиноий қилмишга қонуний баҳо берилди.
Фуқаровий даъвогарларга миллий валютамиз ҳисобида етказилган жами 410 миллион сўмлик моддий зарар судланувчи Б. Иброҳимов ҳисобидан ундириладиган бўлди.
Бу ҳақда ўйлаганда, кишини бир ҳолат таажжубга солмай қолмайди: Б. Иброҳимовнинг алдовига ишонган фуқароларнинг лоақал биронтаси ҳаммани адоқсиз ваъдалар билан алдаётган, “чув” тушираётган бу кимсанинг аслида ким эканлиги, қайси маҳкамага мансублиги, ҳуқуқий ваколати, унинг кўмагида муқаддам кимлар ишга ёлланганини сўраб-суриштирмаган. Оқибатда эса, фирибгарнинг тузоғига осонгина илинишган.
Бундан кўринадики, огоҳлик, ҳушёрлик ва эътиборсизлик йўқолган жойда турли хил иллатлар, хусусан, юқорида баён этилгани каби қилмишлар рўй беради.
Демак, ҳаётга очиқ кўз билан қараш, ҳамиша ҳушёр ва огоҳ бўлиш, ҳар бир ишга қонун талабидан келиб чиқиб ёндашиш тинч ва осойишта турмуш тарзимизнинг муҳим кафолати эканини доимо ёдда тутайлик.
Жамол Жуманиёзов,
жиноят ишлари бўйича
Хива шаҳар суди раиси,
Абдулла Собиров,
журналист
