ИШГА ҚАБУЛ ҚИЛИНМАГАН ХОДИМ БУЗИЛГАН ҲУҚУҚИНИ СУД ОРҚАЛИ ТИКЛАДИ

Маълумки, фуқаролик ишлари бўйича судларда кўрилаётган ишларнинг муайян қисмини меҳнат муносабатларига оид низолар ташкил этади. Аммо қуйида сизнинг эътиборингизга ҳавола этилаётган иш мазмунан бошқаларидан тубдан фарқ қилади.

Гап шундаки, Бувайда туманида яшовчи Саиджон Исоқов 2014-2018 йилларда тумандаги автомобиль йўллари касб-ҳунар коллежи ва “MOHIR AVTO O’RGATUVCHI” масъулияти чекланган жамиятида ўқитувчи (мураббий) вазифасида фаолият юритади.

Аммо кейин муайян сабабларга кўра, тўрт-беш йил ишсиз қолади. Шундан сўнг у Бувайда туман тез тиббий ёрдам бўлимига ҳайдовчи вазифасига ишга кирмоқчи бўлади. Шу мақсадда Республика тез тиббий ёрдам маркази Фарғона вилояти филиали раҳбарига мурожаат қилади. Филиал директори унга ишга кириш учун талаб қилинадиган ҳужжатларни масъул ходимларга топширишини айтади. Қолаверса, ишга қабул қилишда ҳуқуқшунос хулосаси зарурлигини ҳам таъкидлайди.

Шундан сўнг С. Исоқов ишга қабул қилиш учун талаб қилинадиган барча ҳужжатларни топширади. Бунинг устига филиал ҳуқуқшуноси ҳам ижобий хулоса беради.

Бироқ орадан 1 йилдан кўпроқ вақт ўтса-да, Саиджон Исоқов ишга қабул қилинмайди. Шунга қарамай, у бу орада бошқа ҳайдовчилар ишга қабул қилинганидан хабар топади. Шундан сўнг у фуқаролик ишлари бўйича Фарғона туманлараро судига даъво аризаси билан мурожаат қилиб, Республика тез тиббий ёрдам маркази Фарғона филиалига нисбатан ишга қабул қилиш мажбуриятини юклаш ва 15 000 000 сўм маънавий зарар ундириб беришни сўрайди.

Суд мажлисида маълум бўлишича, С. Исоқовнинг ишга кириш учун топширган барча ҳужжатлари Вазирлар Маҳкамасининг 2018 йил 31 майдаги “Автомототранспорт воситалари ва шаҳар электр транспорти воситалари ҳайдовчиларини тайёрлаш ҳамда қайта тайёрлаш бўйича нодавлат таълим хизматларини кўрсатиш фаолиятини лицензиялаш тартибини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарори билан тасдиқланган “Автомототранспорт воситаларини бошқариш ҳуқуқини берувчи миллий ҳайдовчилик гувоҳномасини олиш учун назарий ва амалий имтиҳонларни ўтказишда фойдаланиладиган объектларнинг жиҳозланишига қўйиладиган Талаблар”га тўлиқ мос келган. Яъни касб ва малака жиҳатидан уни ишга қабул қилишга монелик қилувчи ҳолатлар аниқланмаган. Лекин филиал раҳбари томонидан даъвогарни ишга қабул қилиш ёки ишга қабул қилишни рад қилиш ҳақида муносабат билдирилмаган.

Яна маълумот ўрнида шуни айтиш керакки, С. Исоқов мурожаат қилганидан сўнг орадан ўтган бир йил ичида вилоятдаги туман, шаҳар шошилинч тиббий ёрдам станцияларига 42 нафар ҳайдовчи ишга қабул қилинган. Ҳатто ҳайдовчилар орасида ҳужжатларни сохталаштириш орқали ишга жойлашган шахслар ҳам бор экан. Бу ҳақда филиал ҳуқуқшуноси раҳбарга билдирги билан мурожаат қилиб, ҳужжатлар сохталаштирилган ҳолатлар юзасидан ҳуқуқни муҳофаза қилувчи идорага хабар беришни ҳам сўраган. Аммо ҳуқуқшуноснинг ушбу билдиргиси эътиборсиз қолган.

Айтиш керакки, Конституциямизнинг 42-моддасига мувофиқ, ҳар ким муносиб меҳнат қилиш, касб ва фаолият турини эркин танлаш, хавфсизлик ва гигиена талабларига жавоб берадиган қулай меҳнат шароитларида ишлаш, меҳнати учун ҳеч қандай камситишларсиз ҳамда меҳнатга ҳақ тўлашнинг белгиланган энг кам миқдоридан кам бўлмаган тарзда адолатли ҳақ олиш ҳамда ишсизликдан қонунда белгиланган тартибда ҳимояланиш ҳуқуқига эга.

Шунингдек, Меҳнат кодексининг 119-моддасида “Ишга қабул қилиш рад этилган тақдирда, иш берувчи ишга қабул қилиш ҳуқуқига эга бўлган мансабдор шахс томонидан имзоланган ишга қабул қилишни рад этиш сабабларининг ёзма асосини ишга қабул қилиниши рад этилган шахснинг талабига кўра, уч кунлик муддатда тақдим этиши шарт. Ёзма асосни беришни рад этиш ишга қабул қилиш қонунга хилоф равишда рад этилганлиги устидан шикоят қилинишига монелик қилмайди”, 120-моддасида эса, “Ишга қабул қилиш ўзига қонунга хилоф равишда рад этилган деб ҳисоблайдиган шахс қонунга хилоф равишда рад этилганлиги факти устидан белгиланган тартибда шикоят қилиши, шу жумладан, тегишли ишни тақдим этиш, ўзига етказилган моддий зарарнинг ўрнини қоплаш ва маънавий зиённи компенсация қилиш тўғрисидаги ариза билан судга мурожаат қилиши мумкин. Низоларни кўриб чиқиш чоғида ишга қабул қилишни рад этишнинг қонунийлигини исботлаш вазифаси иш берувчининг зиммасига юклатилади”, дея қайд этилган.

Шу ўринда даъвогарнинг жавобгардан маънавий зарар ҳам ундиришни сўраганига тўхталсак, Фуқаролик кодексининг 1022-моддасида маънавий зарар пул билан қопланиши, унинг миқдори жабрланувчига етказилган жисмоний ва маънавий азобларнинг хусусиятига, шунингдек, айб товон тўлашга асос бўлган ҳолларда зарар етказувчининг айби даражасига қараб, суд томонидан аниқланиши, бунда оқилоналик ва адолатлилик талаблари эътиборга олиниши, жисмоний ва маънавий азобларнинг хусусияти маънавий зарар етказилган ҳақиқий ҳолатлар ва жабрланувчининг шахсий хусусиятлари ҳисобга олинган ҳолда суд томонидан баҳоланиши белгиланган.

Суд юқорида баён этилган қонуний асосларга таянган ҳолда даъвогарнинг даъвосини қисман қаноатлантирди. Яъни Республика тез тиббий ёрдам маркази Фарғона ҳудудий филиали зиммасига С. Исоқовни яшаш ҳудудига яқин бўлган тез тиббий ёрдам станцияларидаги вакант иш ўринларидан бирига ишга қабул қилишни кўриб чиқиш ҳамда ҳудудий филиалдан унинг фойдасига 700 000 сўм маънавий зарар ундириш юзасидан ҳал қилув қарори қабул қилди.

Хулоса қилиб айтганда, айни пайтгача судларда ишга тиклаш ва меҳнат муносабатларидан келиб чиқадиган моддий ҳамда маънавий зарарларни ундиришга оид ишлар кўриб келинган. Бироқ ишга қабул қилиш мажбуриятини юклаш тўғрисидаги даъво жуда кам учрайдиган ҳолат. Бу ҳам бўлса, ҳамюртларимизнинг инсонпарвар қонунларимизга, айниқса, судларга бўлган ишончи тобора ортиб бораётганидан далолатдир.

Зеро, Президентимиз Шавкат Мирзиёев томонидан судлар зиммасига ҳар бир иш бўйича адолатни қарор топтириш масъулияти юкланган.

Бузрукхон АБРОРОВ,

Фарғона вилояти

судининг судьяси