ОГОҲ БЎЛГАН — АБГОР БЎЛМАС
Кейинги пайтда Гулшан Фозилжонова (исм-шарифлар ўзгартирилди) ҳаловатини буткул йўқотди: вояга етиб қолган ўғли Аҳадбекдан умидлари катта эди, аммо у кутилмаганда ўғирликка қўл уриб, жиноий жавобгарликка тортилди.
Фақат амалдаги қонунларимизда халқимизга хос миллий қадриятлар — бағрикенглик, кечиримлилик ва инсонпарварлик тамойиллари ўзининг теран ифодасини топгани боис тўққизинчи синф ўқувчисига мурувват кўрсатилди, бир йил муддатга озодликни чеклаш жазоси белгиланди. Г. Фозилжонова ўғлига бу жазо сабоқ бўлган, деб ўйлаганди, аммо барибир уйга кеч келаверса, кўнгли алағда бўлаверарди. Онанинг кўнгли алдамаскан, ўғлининг кейинги қилмиши ҳаммасидан ошиб тушди…
Ўша куни мактабдан соат ўн учларда уйга қайтган Аҳад онасига дўсти Зоҳиднинг уйига бориб, ишларига ёрдам бермоқчи эканлигини айтади.
Она аввалига рўйхушлик бермайди, сўнг рухсат бераркан, кечга қолмай уйга қайтишини тайинлайди.
Аҳад, ҳақиқатан, ўтган йилнинг 15 апрель куни онасининг рухсати билан Зоҳиднинг уйига борган. Аммо уларникида бирон-бир юмушни бажармаган, балки икки синфдош бир пас суҳбатлашиб ўтирган, холос.
Шунда Аҳад Самарқанд шаҳрида автобус ҳайдовчи таниши Абдулла акага қўнғироқ қилиб, иш сўрайди. Иш борлигини билгач, шаҳарнинг “Даҳбет” кўчасига бориб туради ва у ерда Абдулла ака бошқарадиган автобусга чиқиб, соат йигирмага қадар у билан бирга ишлайди.
Иш якунида Абдулла акадан хизмат ҳақи учун 70 минг сўм олган Аҳад компьютер хонага кириб, бир пасда пулини совуради. Сўнг уйига қайтмоқчи бўлганида чўнтагида сариқ чақа ҳам қолмаганлигидан кўчада санғиб юраркан, ногаҳон автотураргоҳда турган қаймоқ рангли “Дамас” автомашинасига кўзи тушади. Атрофда ҳеч ким йўқлигидан фойдаланиб, автомашинанинг ўнг орқа эшиги ойнасини қўллари билан тортиб очади.
Сўнгра автомашина ичига кириб, ҳайдовчи ўриндиғи ёнидаги қутидан 12 миллион 600 минг сўмни ўғирлайди.
Суд мажлисида қонуний вакили, онаси Г. Фозилжонова иштирокида сўроқ қилинган вояга етмаган судланувчи А. Исмоилов айбига тўлиқ иқрорлик билдирди. Унинг айтишича, икки йилдан буён компьютер ўйинлари ўйнайди, охирги пайтларда “PUBG” ўйинига берилиб кетган. Буни алоҳида келтираётганимиз боиси Аҳад жабрланувчи А. Қурбонназаровнинг автомашинасидан ўғирлаб олган пулларга эртаси куни “Даҳбет” кўчасида жойлашган савдо дўконидан ўзига оёқ кийими, спорт трикоси, футболка, эркаклар кўйлаги ва бош кийим сотиб олган. Сўнг Самарқанд шаҳридаги Ҳазора маҳалласига бориб, қолган пулларни “PUBG” ўйинига тиккан.
Бугунги кунда айрим ёшларнинг компьютер ўйинларига берилиб кетиш ҳоллари учрамоқда. Жиноий қилмишлари тафсилоти келтирилган Аҳад ҳам шундайлардан бўлиб чиқди. Компьютер ўйинларига муккасидан берилиши уни айни билим оладиган даврда қимматли вақтини беҳуда совуриш, бундан ҳам ёмони, ўғирлик йўли билан пул топишига сабаб бўлган.
Ўрни келганда шуни айтиш жоизки, компьютер ўйинларига мутелик боланинг фикр-хаёлини буткул ўғирлайди, охир-оқибат эса, у маънавий жиҳатдан қашшоқлашиб кетиб, атрофдагиларга нисбатан меҳр-оқибатсиз бўлиб қолади, ҳатто жиноят кўчасига кирмаслигига ҳам ҳеч ким кафолат беролмайди.
Вояга етмаган А. Исмоиловнинг қилмишлари ҳам фикримизни тасдиқлайди. Суд судланувчига нисбатан жазо тайинлашда амалдаги қонунлар талаби, шунингдек, Олий суд Пленумининг 2006 йил 3 февралдаги 1-сонли “Судлар томонидан жиноят учун жазо тайинлаш амалиёти тўғрисида”ги қарори 26-бандидаги “Озодликдан маҳрум қилиш жазо тариқасида оғир ва ўта оғир жиноятлар содир этган шахсларга, шунингдек, судланувчининг шахсини инобатга олган ҳолда – ижтимоий хавфи катта бўлмаган ва унча оғир бўлмаган жиноятларни содир қилган шахсларга нисбатан, агар бундай шахсларни жамиятдан ажратмаган ҳолда ахлоқан тузатишнинг имкони бўлмаса, қўлланилади”, деган раҳбарий тушунтиришларига асосланди.
Суд Жиноят кодексининг 85-моддаси 2-қисми “б” бандидан келиб чиқиб, Жиноят кодексининг 169-моддаси 3-қисми “а” банди билан А. Исмоиловга икки йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинлади. Жиноят кодексининг 60, 61-моддаларига кўра, жиноят ишлари бўйича Самарқанд шаҳар судининг 2023 йил 17 августдаги ҳукми бўйича ўталмай қолган озодликни чеклаш жазосини суд томонидан тайинланган жазога қўшиб, унга нисбатан узил-кесил икки йил бир ой муддатга озодликдан маҳрум қилиш тўғрисида ҳукм ўқилди.
Бундан ташқари суд вояга етмаган судланувчи ўн саккиз ёшга тўлмагани, ўн олти ёшда эканини эътироф этиб, содир этган жиноий қилмиши оқибатида етказилган зарарни қоплаш учун етарли мол-мулки ёки бошқа даромад манбалари бўлмагани, вояга етмаганнинг ота-оналари томонидан зарар уларнинг айби билан етказилмаганини исботлаш имкони йўқлигини ҳисобга олди. Судланувчининг онаси фарзандини назорат қилмаганлиги учун фуқаровий жавобгар деб топилди ва қопланилмасдан қолган 12 миллион 550 минг сўм миқдордаги моддий зарарни унинг ҳисобидан жабрланувчи А. Қурбонназаровнинг фойдасига ундириш суд ҳукмида алоҳида қайд этилди.
Хулоса ўрнида айтганда, юқорида баён этилган воқеадан ҳам кўринадики, фарзанд тарбиясига эътиборсиз бўлиш кутилмаган фожиаларни келтириб чиқаради. Халқимиз “Огоҳ бўлган — абгор бўлмас” деб бежизга айтмаган.
Айтмоқчимизки, биз бугун фарзандларимизга муносиб тарбия берсак, бу эзгу амалимиз билан юртимиз келажагини таъминлаган бўламиз.
Буни ҳеч қачон унутмаслик керак.
Зарифа АҲМЕДОВА,
жиноят ишлари бўйича
Самарқанд шаҳар суди судьяси
Абдуҳамид ХУДОЙБЕРДИЕВ,
журналист
