ТИЛ ДИЛГА ЙЎЛ ТОПАДИ. БАЪЗАН АКСИНЧА, ОЗОР ЕТКАЗАДИ
Халқимизнинг кўп минг йиллик қадрияту анъаналарида каттага ҳурматда, кичикка иззатда бўлиш, айниқса, муҳтож кишиларга кўмак бериш, уларнинг оғирини енгил қилиш алоҳида эъзозланади. Буларнинг акси бўлган жиззакилик, дилозорлик сингари иллатлар эса, қаттиқ қораланади. Халқимизга хос бу қадриятлар Конституциямизнинг 13-моддасида ҳам ўз ифодасини топган: “Ўзбекистон Республикасида демократия умуминсоний принципларга асосланади, уларга кўра, инсон, унинг ҳаёти, эркинлиги, шаъни, қадр-қиммати ва бошқа ажралмас ҳуқуқлари олий қадрият ҳисобланади”. Шунингдек, Конституциямизнинг 21-моддасига кўра, инсон ўз ҳуқуқ ва эркинликларини амалга оширишда бошқа шахсларнинг, жамият ҳамда давлатнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларига путур етказмаслиги шарт. Афсуски, ҳаётда баъзан азалий қадриятларимизга зид ҳолатлар ҳам учраб туради. Яъни айрим кимсалар ўзгаларнинг шаъни ва қадр-қимматини топташдан ҳам тап тортишмайди.
Мисол тариқаси айтсак, Мирзо Улуғбек туманида яшовчи Салима Азимова (исм-шарифлар ўзгартирилган) ўйламай-нетмай гапиришнинг жабрини тортишга мажбур бўлди. Аниқланишича, С. Азимова туманнинг Феруза кўчаси, 5А-уй олдида кўп қаватли уйлар бошқаруви бошлиғи лавозимида фаолият юритувчи Г. Холисова билан тортишиб қолади. Икки ўртадаги можаро кўп қаватли уйнинг ертўласидаги қувурлар носозлиги ҳақидаги баҳсдан келиб чиқади.
Салима Азимова шуни рўкач қилиб, мутасадди ташкилот вакилларини “Ўғрисизлар” дея ҳақорат қилади. Бундан табиийки, Г. Холисова кўпчиликнинг олдида мулзам бўлади. Бинобарин, у ўзининг шаъни, қадр-қимматини ҳимоя қилиш мақсадида ҳуқуқни муҳофаза қилувчи идорага мурожаат қилади. Натижада С. Азимовага нисбатан маъмурий ҳуқуқбузарликка оид иш қўзғатилган.
Бундан ташқари Асадулло Ўрмоновга ҳам қизиққонлиги панд берди. Гап шундаки, у таниши Ш. Абдуллаева билан телефон орқали мулоқот қилаётиб, баҳслашиб қолади.
А. Ўрмонов кутилмаганда қуюшқондан чиқиб, Ш. Абдуллаевани беҳаё сўзлар билан ҳақорат қилади. Бу ҳолатда ҳам жабрланувчининг мурожаати асосида А. Ўрмоновга нисбатан маъмурий баённома расмийлаштирилган.
Ҳар икки иш жиноят ишлари бўйича Мирзо Улуғбек туман судида кўриб чиқилди. Аниқланган ҳолатларга кўра, суд С. Азимовани Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 40-моддаси билан айбдор деб топиб, унга базавий ҳисоблаш миқдорининг 30 баравари – 10 миллион 200 минг сўм миқдорида жарима жазоси тайинлади. А. Ўрмонов эса, ушбу кодекснинг 41-моддасида назарда тутилган ҳуқуқбузарликни содир этганликда айбдор деб топилди. Бироқ унинг қарамоғида касалманд ота-онаси борлиги инобатга олинди ва кодекснинг 33-моддаси тартибида базавий ҳисоблаш миқдорининг уч баравари – 1 миллион 20 минг сўм миқдорида жарима жазоси тайинланди.
Юқорида ўзингиз гувоҳ бўлгандек, С. Азимовага ҳам, А. Ўрмоновга ҳам одоб доирасидан четга чиқиш, жиззакилик қимматга тушди.
Жамиятда тинчлик-осойишталик барқарор бўлиши фуқароларнинг ўзаро аҳил-иноқлигига чамбарчас боғлиқ. Шундай экан, биз ўз одоб-ахлоқимиз, ўзгаларга хушмуомаламиз билан нафақат ён-атрофимиздагиларга ҳурмат кўрсатамиз, балки жамиятимиз осойишталигига ҳам ҳисса қўшган бўламиз.
Бошқача айтганда, бу ҳол миллий таълим-тарбия тизимимизда ҳам ўз аксини топган. Чунончи, “Ўзингни эр билсанг — ўзгани шер бил” қабилидаги ҳикматларимиз сингари шарқона одоб-ахлоқ қоидалари замирида ҳам бошқа инсонларнинг шаъни ва қадр-қимматини ҳурмат қилиш ҳисси устувор. Буни ҳеч қачон эсдан чиқармаслик лозим.
Дилноза ҲОЛИҚНАЗАРОВА,
жиноят ишлари бўйича
Мирзо Улуғбек тумани
суди судьяси
