НОШУКУРЛИК КАСРИ ЁКИ ЖИНОЯТ КЎЧАСИГА КИРГАН АЁЛ ҚИСМАТИ
Жамиятимизда аёлларга нисбатан алоҳида ҳурмат ва эҳтиром кўрсатилади. Аёлга мунис, мўътабар, муқаддас бир зот сифатида қаралади. Минг афсуски, кейинги вақтларда баъзи бир аёллар ўткинчи ҳавасга берилиб, шаънига доғ туширадиган турли хилдаги жиноий қилмишларга қўл ураётганидан кўз юмиб бўлмайди. Жумладан, аёллар орасида фирибгарлик, товламачилик, ўғрилик, гиёҳвандлик моддалари савдоси билан шуғулланиш каби жиноятлар сони ортиб бораётганлиги кишини ташвишга солмай қўймайди.
Шу ўринда ҳаётий мисолларга эътибор қаратсак, Сарвиноз Норова (исм-шарифлар ўзгартирилган) Сурхондарё вилоятининг Денов туманида туғилган. Эндигина йигирма ёшдан ўтган бу аёл оиланинг қадрига етмади, бир нафар фарзандли бўлгач, эри билан ажрашди. Бунга асосан унинг оиланинг муқаддаслигини англаб етмагани, тўғри йўлдан адашгани сабаб бўлди. Чунки у аллақачон фирибгарлик жиноятини содир этиб, жиноят ишлари бўйича Самарқанд шаҳар судининг ҳукмига кўра, жарима жазосига судланганди. Аммо у суд томонидан тайинланган 2 миллион 700 минг сўм миқдоридаги жаримани тўлашдан ҳам бўйин товлайди. Шу боис ҳибсга олинади.
Шу ўринда тўғри йўлдан адашган бу аёлнинг кейинги жинояти тафсилотларига тўхталадиган бўлсак, жорий йилнинг 1 май куни у спиртли ичимликдан маст ҳолатда Самарқанд шаҳридаги кўп тармоқли болалар шифохонаси олдидан О. Қўзибоевнинг бошқарувидаги Ласетти “Gentra” русумли автомашинасига йўловчи сифатида ўтиради ва “Темирйўл” деҳқон бозорига олиб бориб қўйишни сўрайди. Йўлда кетаётиб, ҳайдовчи зарур иш юзасидан банкка кириб чиқишини айтади ва автомашинада аёлни ёлғиз қолдиради.
Автомашинанинг калити ҳам ўз ўрнида қолган эди. Буни кўриб, С. Норованинг фикри кутилмаганда бузилади ва у қаровсиз қолдирилган автомашинани олиб қочади. Аммо узоққа қочиб кетолмайди, Самарқанд шаҳридаги Спитамен шоҳкўчасида ИИБ ходимлари томонидан кўрилган чора-тадбирлар натижасида ушланади. Буёғини сўрасангиз, автомашинанинг олд йўловчи эшиги, ён томон ойнаси ва ҳайдовчи тарафи пачоқланганди. Аниқроғи, С. Норованинг айби билан автомашинага 2 миллион 278 минг сўмлик зарар етказилганди.
Албатта, ҳаётда ҳар қандай жиноий қилмиш жазосиз қолмайди. Суд С. Норованинг транспорт воситасини олиб қочишда ифодаланган ижтимоий хавфли қилмиши дастлабки тергов идораси томонидан Жиноят кодексининг 267-моддаси 1-қисми билан тўғри малакаланган деб ҳисоблади. Шунингдек, суд судланувчининг жиноят содир этишдаги ҳолатларига баҳо бериб, унинг айбига иқрорлиги, қилмишидан чин кўнгилдан пушаймонлигини жазони енгиллаштирувчи ҳолатлар, унинг ушбу жиноятни ғаразли ниятда содир этганини эса, жазони оғирлаштирувчи ҳолат деб топди.
Суд С. Норовага нисбатан жазо тури ва меъёрини белгилашда Олий суд Пленумининг “Судлар томонидан жиноят учун жазо тайинлаш амалиёти тўғрисида”ги қарори 26-бандидаги “Озодликдан маҳрум қилиш жазо тариқасида оғир ва ўта оғир жиноятлар содир этган шахсларга, шунингдек, судланувчининг шахсини инобатга олган ҳолда — ижтимоий хавфи катта бўлмаган ва унча оғир бўлмаган жиноятларни содир қилган шахсларга нисбатан, агар бундай шахсларни жамиятдан ажратмаган ҳолда ахлоқан тузатишнинг имкони бўлмаса, қўлланилади”, шунингдек, ушбу қарорнинг 37-моддасидаги “Жиноят кодексининг 57-моддасига мувофиқ, содир этилган жиноятнинг ижтимоий хавфлилик даражасини жиддий камайтирувчи ҳолатлар аниқланган тақдирда, Жиноят кодексининг Махсус қисмида назарда тутилган энг кам жазодан ҳам камроқ ёки шу воситада назарда тутилмаган бошқа енгилроқ жазо тайинланиши мумкин” деган раҳбарий тушунтиришларга таянди.
Суд судланувчининг оилавий шароити, аёллиги, ёши, жавобгарликни енгиллаштирувчи ва оғирлаштирувчи ҳолатлар, унинг айбига тўлиқ иқрор бўлиб, қилмишидан пушаймонлиги, жабрланувчининг унга нисбатан даъвоси борлиги, содир этилган жиноятининг ижтимоий хавфлилик даражасига ҳуқуқий баҳо берди.
Суд янги таҳрирдаги Конститутциямизнинг 20-моддаси тўртинчи бандидаги “Давлат органлари томонидан инсонга нисбатан қўлланиладиган ҳуқуқий таъсир чоралари мутаносиблик принципига асосланиши ва қонунларда назарда тутилган мақсадларга эришиш учун етарли бўлиши керак” деган кўрсатмаларга риоя қилган ҳолда, уни жамиятдан ажратмаган ҳолда ахлоқан тузатишнинг имконияти мавжуд эмас, деган қатъий тўхтамга келди.
Суд жараёнида С. Норованинг қарамоғидаги 2023 йил 4 декабрда туғилган фарзанди Э. Норованинг масаласи ҳам муҳокама қилинди. Суд келгусида вояга етмаган Э. Норованинг тарбияси, парваришланишини таъминлаш ва фарзандликка бериш масаласини ҳал этишни Самарқанд шаҳар ҳокимлиги болаларни ҳимоя қилиш шуъбаси зиммасига юклатди.
Қисқаси, судланувчи С. Норова Жиноят кодексининг 267-моддаси 1-қисмида назарда тутилган жиноятни содир этганликда айбдор деб топилиб, унга нисбатан Жиноят кодексининг 57-моддасини қўллаган ҳолда, уч йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.
Шунингдек, тайинланган жазога жиноят ишлари бўйича Самарқанд шаҳар судининг 2022 йил 18 январдаги ҳукми билан тайинланган 2 миллион 700 минг сўм жарима жазоси ҳам тўлиқ қўшилди.
Хулоса ўрнида айтадиган бўлсак, юқорида баён этилганлардан ҳам кўринадики, жиноий қилмишга қўл уриш, оила, фарзанд неъматининг қадрига етмаслик ҳамиша ана шундай аянчли якун топади. Ҳолбуки, С. Норова ҳам ҳаётга очиқ кўз билан қараб, аввало оиланинг қадрига етганда, бир хонадоннинг суюкли бекаси, фарзандининг меҳрибон онаси деган юксак номга мушарраф бўларди. Унинг бундай шарафли масъулиятни буткул унутиши, ҳаётга енгил-елпи қараши ўзига жуда қимматга тушди. Бу бошқаларга ҳам сабоқ вазифасини ўташи керак.
Жонибек РАУПОВ,
жиноят ишлари бўйича
Самарқанд шаҳар суди судьяси,
Абдуҳамид ХУДОЙБЕРДИЕВ,
журналист
