ОЛИЙ СУД ПЛЕНУМИ МАЖЛИСИ
Олий суд Пленуми мажлиси бўлиб ўтди.
Мажлисда Олий суд ва қуйи судлар судьялари, Бош прокурор, Конституциявий суд ва Судьялар ассоциацияси раислари, Олий Мажлис Сенати аъзолари ва Қонунчилик палатаси депутатлари, Олий Мажлиснинг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили ва Бола ҳуқуқлари бўйича вакили ҳамда Судьялар олий кенгаши, манфаатдор вазирлик ва идоралар вакиллари, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар масъул ходимлари, ҳуқуқшунос олимлар иштирок этди.
Олий суд раиси Б. Исломов раислик қилган йиғилишда мамлакатимизда амалга оширилган суд-ҳуқуқ ислоҳотлари судларни фуқароларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилувчи орган сифатида халққа янада яқинлаштириш билан бир қаторда суд ҳокимияти мустақиллигини таъминлаш ҳамда судлар фаолияти самарадорлигини ошириш имконини берганлиги алоҳида қайд этилди.
Маълумки, жорий йилнинг бошидан судлар фаолиятига суд қарорларининг қонуний, асосли ва адолатлилигини текширишнинг фуқароларга қулай янги тартиби жорий этилди.
Процессуал қонунчиликка суд қарорларини қайта кўришнинг янги тартиби жорий этилганлиги, ушбу тартиб бўйича ягона суд амалиётини таъминлаш лозимлиги инобатга олиниб, суд қарорларини тафтиш тартибида қайта кўришда қонунларни тўғри қўллаш юзасидан тушунтиришлар бериш эҳтиёжи юзага келди.
Тегишли йўналишлар бўйича тажрибали амалиётчи ва назариётчи, Илмий-маслаҳат кенгаши аъзоларидан иборат ишчи гуруҳлар томонидан ушбу институтни татбиқ этишда юзага келаётган масала ва тушунмовчиликлар, статистик маълумотлар, чиқарилган суд қарорлари, шунингдек бевосита жойларга чиқиш орқали йўл қўйилган хатолар юзасидан ўтказилган таҳлиллар натижасида аниқланган муаммоли масалалар бўйича судлардан, суд фахрийларидан, мазкур масалаларга оид манфаатдор идоралардан фикр ва мулоҳазалар олинди, амалдаги қонунчилик ҳужжатлари, илғор хорижий тажриба ўрганилди.
Йиғилишда Олий суд Пленумининг “Судлар томонидан жиноят ишларини тафтиш тартибида кўриб чиқишнинг айрим масалалари тўғрисида”, “Судлар томонидан маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишларни тафтиш тартибида кўриб чиқишнинг айрим масалалари тўғрисида”, “Судлар томонидан фуқаролик ишларини тафтиш тартибида кўришнинг айрим масалалари тўғрисида”, “Судлар томонидан иқтисодий ишларни тафтиш тартибида кўришнинг айрим масалалари тўғрисида” ҳамда “Судлар томонидан маъмурий ишларни тафтиш тартибида кўришнинг айрим масалалари тўғрисида”ги қарорлари қабул қилинди.
Олий суд Пленумининг “Судлар томонидан жиноят ишларини тафтиш тартибида кўриб чиқишнинг айрим масалалари тўғрисида”ги қароридан қонун нормаларини судларда қўллашда эътибор қаратилиши зарур бўлган муҳим тушунтиришлар ўрин олган. Ушбу тушунтиришларда тафтиш инстанцияси судида жиноят ишларини тафтиш тартибида кўриш учун нафақат шикоят ва протест, балки хусусий шикоят ҳамда хусусий протест асос бўлиши мумкинлиги, тафтиш инстанциясига берилган ваколатларга кўра ишнинг ҳақиқий ҳолатлари тўлиқ аниқланганлиги ва Жиноят кодекси нормалари тўғри қўлланилганлиги, иш юритишни амалга ошириш чоғида Жиноят-процессуал кодекси нормаларига риоя этилган-этилмаганлиги қўшимча равишда текширилган далиллар бўйича текширилиши шартлиги алоҳида белгилаб қўйилган.
Маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишларнинг тафтиш тартибида кўрилиши бўйича қонун нормаларининг бир хилда ва тўғри қўлланилишини таъминлаш мақсадида ишлаб чиқилган “Судлар томонидан маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишларни тафтиш тартибида кўриб чиқишнинг айрим масалалари тўғрисида”ги Пленум қарорида бу тоифадаги ишлар тафтиш тартибида тўғридан-тўғри Олий судда кўриб чиқилиши, бунинг учун тарафларнинг шикоят ва протести қандай тартиб ва муддатлардан кечиктирилмай тақдим этилиши зарурлиги, маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишни жиноят ишлари бўйича судлов ҳайъати томонидан тафтиш тартибидаги шикоятни (протестни) кўриб чиқишда ундаги важлар билан чегараланмасдан, ишда мавжуд, шунингдек судга тақдим этилган ёхуд суд томонидан талаб қилиб олинган янги далиллар билан бирга ишни тўла ҳажмда текшириши кераклиги ҳақида муҳим тушунтиришлар берилган.
“Судлар томонидан фуқаролик ишларини тафтиш тартибида кўришнинг айрим масалалари тўғрисида”ги Қарорда фуқаролик ишларини тафтиш тартибида қайта кўриш жараёнида судлар томонидан моддий ҳуқуқ нормалари тўғри қўлланилишини ва процессуал қонун талабларига риоя этилишини текширишга доир муҳим тушунтиришлар ўз ифодасини топган. Ушбу тушунтиришлар қаторида, айниқса, амалиётда кенг муҳокама бўлаётган, яъни давлат бошқаруви органлари, ташкилотлар ва айрим фуқаролар фақат даъво ариза (ариза) улар томонидан берилган ҳолдагина суд ҳужжати устидан тафтиш тартибида шикоят бериши мумкинлиги, акс ҳолда шикоятни қабул қилиш рад этилиши кераклиги, айни пайтда Савдо-саноат палатаси ўз аъзолари манфаатида судга даъво аризаси билан мурожаат қилган ёки қилмаганлигидан қатъи назар, суд ҳужжати устидан тафтиш тартибида шикоят бериши мумкинлигига оид масалалар ўз ечимини топганлигини алоҳида таъкидлаш ўринли.
Иқтисодий судларда кўрилаётган низолар кўламининг кенглиги шикоят (протест) келтириш ҳуқуқига эга бўлган шахслар аниқ доирасини белгилашда амалиётда доимо низоли масала бўлиб келган. “Судлар томонидан иқтисодий ишларни тафтиш тартибида кўришнинг айрим масалалари тўғрисида”ги Қарорда тафтиш тартибида қайта кўриш қуйи инстанция судлари ҳужжатларининг қонунийлиги ва асослилигини текширишда инобатга олинишига доир зарур тушунтиришлар билан бир қаторда мамлакатимизда тадбиркорлик субъектларига янада қулай шароитлар яратиш борасида шикоят ёки протест билан тафтиш инстанциясига мурожаат қилиш ҳуқуқига эга бўлган шахсларни аниқлашда ўзига хос хусусиятлар масаласи алоҳида ёритиб берилган. Жумладан, ишда иштирок этувчи шахслардан бири низоли ёки суд ҳужжати билан аниқланган ҳуқуқий муносабатдан чиқиб кетган бўлса, ушбу шахснинг ҳуқуқий вориси ҳам тафтиш тартибидаги шикоят билан мурожаат қилиш ҳуқуқига эга эканлиги, давлат органлари ва бошқа шахслар даъво улар томонидан тақдим этилган ҳолдагина суд ҳужжати устидан тафтиш тартибида шикоят бериши мумкинлиги, Президент ҳузуридаги Тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш бўйича вакил ва Савдо-саноат палатаси эса бошқа шахсларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатини кўзлаб, судга даъво аризаси (ариза) билан мурожаат қилган ёки қилмаганлигидан қатъи назар, суд ҳужжати устидан тафтиш тартибида шикоят бериши мумкинлиги бўйича тегишли тушунтиришлар берилган.
Пленумнинг “Судлар томонидан маъмурий ишларни тафтиш тартибида кўришнинг айрим масалалари тўғрисида”ги Қарорида бу тоифадаги ишларни тафтиш тартибида кўришнинг асосий жиҳатларига, шу жумладан тафтиш инстанциясининг ваколатларига доир тушунтиришлар ўз аксини топган. Шу билан бирга тафтиш тартибидаги мурожаатларни билдириш муддатларига ойдинлик киритиш мақсадида шикоят (протест) биринчи инстанция судининг ҳал қилув қарори, ажрими, қарори қонуний кучга кирган кундан эътиборан бир йил ичида берилиши мумкинлиги, ўтказиб юборилган муддатни тиклаш масаласини кўриб чиқиш механизми батафсил ёритиб берилган.
Пленум қарорлари матнлари Ўзбекистон Республикаси Қонунчилик маълумотлари миллий базаси, “Ўзбекистон Республикаси Олий суди ахборотномаси” ва “Куч – адолатда” газетасида эълон қилинади.
