ЖАЗОНИНГ МУВОФИҚЛИГИ ВА АДОЛАТЛИЛИГИ ҲУҚУҚБУЗАРНИ ҚАЙТА ТАРБИЯЛАШ ВА ҲУҚУҚБУЗАРЛИКНИНГ КАМАЙИШИДА МУҲИМ ЎРИН ТУТАДИ
Транспорт воситасини бошқараётган ҳар бир ҳайдовчи ҳушёрлик ва масъулиятни ҳеч қачон унутмаслиги керак. Чунки у нафақат ўзи, балки бошқаларнинг хавфсизлигини таъминлашга ҳам масъулдир. Ҳолбуки, ҳайдовчининг билиб-билмай йўл қўйган биргина хатоси туфайли ўзи ва бошқа бегуноҳ инсонлар ҳам умрбод ногирон бўлиб қолиши ёки ҳаётдан бевақт кўз юмиши ҳеч гап эмас.
Айниқса, автомашинани маст ҳолда бошқариш ана шундай кутилмаган фожиали оқибатларни келтириб чиқаради. Спиртли ичимлик таъсирида маст ҳолда транспорт воситасини бошқариш билан боғлиқ ҳуқуқбузарликлар фуқаролар соғлиғи ва жамоат хавфсизлигига тажовуз қилувчи жиддий ҳуқуқбузарлик ҳисобланади.
Шу боис Вазирлар Маҳкамасининг 2022 йил 12 апрелдаги 172-сонли қарори билан тасдиқланган “Йўл ҳаракати қоидалари”нинг 12-бандида транспорт воситасини спиртли ичимликлар, гиёҳвандлик воситалари, уларнинг аналоглари, психотроп ёхуд кучли таъсир қилувчи моддалар таъсирида ёки ўзгача тарзда маст ҳолатда, сезгирлик ва эътиборни сусайтирадиган дори-дармонлар таъсирида, йўл ҳаракати хавфсизлигига таҳдид соладиган чарчоқлик ва бетоблик ҳолатида бошқариш тақиқланган.
Қолаверса, ушбу турдаги ҳуқуқбузарлик учун қонунчилигимизда тегишли жавобгарлик белгиланган.
Шунга қарамасдан транспорт воситасини маст ҳолда бошқариш билан боғлиқ ҳуқуқбузарликлар сони ортиб бораётгани афсусланарлидир. Бу эса, ўз навбатида, ушбу турдаги ҳуқуқбузарликка қарши янада кескинроқ курашишни тақозо этади.
Айтиш керакки, йўлларда хавфсизликни таъминлаш ва фожиали ҳолатларнинг олдини олиш ўта долзарб вазифа эканидан келиб чиқиб, Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 131-моддаси 1-қисми жазо санкциясини такомиллаштириш зарурияти бор. Чунки ушбу оғир ҳуқуқбузарлик учун тайинланаётган жазо турлари унинг салбий оқибатларига нисбатан мувофиқ эмас. Буни жарима миқдори ва жазо муддатининг камлиги мисолида кўриш мумкин.
Шундан келиб чиққан ҳолда жарима суммасини базавий ҳисоблаш миқдорининг 50 баравари ва транспорт воситасини бошқариш ҳуқуқидан маҳрум қилиш муддатини қаътий равишда 3 йил деб белгилаш зарур.
Бундан ташқари жазонинг муқаррарлиги принципидан келиб чиқиб, Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 343-моддасидаги жазонинг ярми ўтгач, жазо муддатини қисқартириш мумкинлиги ҳақидаги қоида ўзгартирилиб, маст ҳолда транспорт воситасини бошқарганлик учун транспорт воситасини бошқариш ҳуқуқидан маҳрум қилинган шахслар суд томонидан белгиланган жазонинг учдан икки қисмини ўтагандан сўнг қисқартирилиши мумкинлиги ҳақидаги янги талабни киритиш мақсадга мувофиқдир.
Таклиф этилаётган ушбу ўзгартиришлар транспорт воситасини маст ҳолда бошқариш ҳолатларини камайтириб, йўл ҳаракати қоидаларига қатъий риоя этилишини таъминлашга ҳисса қўшиши шубҳасиз. Зеро, йўл қоидаси — умр фойдаси демакдир.
Шаҳзод Бахтиёров,
Қашқадарё вилояти суди судьяси
