НОҚОНУНИЙ БУЙРУҚ СУДДА БЕКОР ҚИЛИНДИ
Навоий шаҳрида яшовчи Дурдона Қиёмова 2019 йил 25 апрелдан Навоий вилояти Транспорт бошқармасига иш юритувчи вазифасига ишга қабул қилиниб, кейинчалик автомобиль ташувлари хавфсизлигини таъминлашни назорат қилиш бўлими инспектори, мурожаатлар ва хатлар билан ишлаш сектори бошлиғи вазифасида фаолият юритиб келган.
Ўтган йил 22 майда иш берувчи томонидан корхона касаба уюшмасига ходим билан тузилган меҳнат шартномасини бекор қилишга розилик бериш тўғрисида тақдимнома киритилади. Ўз навбатида, касаба уюшмасининг 29 майдаги йиғилиши қарорига асосан Д. Қиёмова билан тузилган меҳнат шартномасини бекор қилишга розилик берилади. Иш берувчининг 2023 йил 8 июндаги 51-сонли буйруғига асосан Д. Қиёмова билан тузилган меҳнат шартномаси Меҳнат кодексининг 161-моддаси иккинчи қисми 2-бандига асосан бекор қилинади.
Хўш, ушбу буйруқ қонун талабларига мос эдими?
Бу саволга бир сўз билан йўқ деб жавоб бериш мумкин. Шу боис Д. Қиёмова ушбу буйруқни ғайриқонуний деб топиш, ишга тиклаш, мажбурий бекор юрган кунлари учун иш ҳақи ва маънавий зарарни ундириш, шунингдек, мажбурий бекор юрган кунларини иш стажига қўшиб ҳисоблаш, касаба уюшмаси розилик хати ва баённомаларнинг бир қисмини ғайриқонуний деб топиш ҳақидаги даъво аризаси билан судга мурожаат қилади. Аммо биринчи инстанция судининг ҳал қилув қарори билан даъвогарнинг даъво талаблари рад этилди. Шундан сўнг Д. Қиёмова апелляция шикояти билан мурожаат қилади.
Апелляция судлов ҳайъати ишдаги ҳужжатларни ўрганиб чиққанда, иш берувчи томонидан касаба уюшмасига 2023 йил 22 май куни Д. Қиёмова билан меҳнат шартномасини бекор қилишга розилик олиш юзасидан тақдимнома киритилгани, аммо касаба уюшмасининг 2023 йил 29 майдаги йиғилиши баённомасига йиғилиш котиби имзо қўймагани маълум бўлди.
Бундан ташқари иш берувчи 2023 йил 8 июндаги алоқа хати орқали касаба уюшмаси қўмитасининг ушбу баённомасини Д. Қиёмова билан тузилган меҳнат шартномасини бекор қилишга розилик бериш юзасидан овозлар сони тўғри ёки нотўғри саналганига аниқлик киритиш ва баённомани имзолаш учун қайтарган.
Шундан сўнг касаба уюшмаси қўмитаси 2023 йил 8 июнда йиғилиш ўтказиб, ўз қарорида 2023 йил 29 майдаги йиғилиш баённомасидаги овозлар қайта ҳисоб-китоб қилингани ва иш берувчининг 2023 йил 22 майдаги тақдимномасига розилик берилганини расмийлаштирган.
Суд мажлисида Д. Қиёмова касаба уюшмаси қўмитасининг 2023 йил 29 майдаги йиғилиш қарори тегишли тартибда расмийлаштирилмагани, 2023 йил 8 июндаги йиғилишда ўзи қатнашмагани, йиғилиш амалда бўлмаганини маълум қилди.
Судлов ҳайъати ушбу ҳолатга аниқлик киритиш учун корхона касаба уюшмаси аъзоларини ишга гувоҳ сифатида жалб этди. Улар 2023 йил 8 июнда йиғилиш бўлгани, унда 2023 йил 29 майдаги йиғилиш баёни асосида овозлар қайта ҳисоб-китоб қилингани, аммо Д. Қиёмова иштирок этмагани ҳақида кўрсатма беришди.
Бу эса, иш берувчи Д. Қиёмова билан тузилган меҳнат шартномасини бекор қилишда касаба уюшмаси қўмитасининг розилигини қонунчиликда белгиланган тартибда олмаганини кўрсатади.
Ўрни келганда шуни айтиш керакки, Навоий шаҳар тиббиёт бирлашмасига қарашли 4-сонли оилавий поликлиниканинг меҳнатга лаёқатсизлик варақасида Д. Қиёмова 2023 йил 6 июндан 13 июнга қадар “сурункали бронхит” касаллиги билан даволангани қайд этилган.
Навоий вилояти соғлиқни сақлаш бошқармасининг 2024 йил 19 январдаги хатида Д. Қиёмовага берилган меҳнатга лаёқатсизлик варақаси белгиланган талаблар асосида расмийлаштирилгани, унга нисбатан текширув ва даволаш муолажалари тўғри бажарилгани маълум қилинган.
Ана шу асосга таянган судлов ҳайъати иш берувчи томонидан Д. Қиёмова билан тузилган меҳнат шартномаси унинг вақтинча меҳнатга қобилиятсизлиги даврида бекор қилинган, деган хулосага келди.
Биринчи инстанция суди иш учун аҳамиятга эга бўлган ҳақиқий ҳолатларини аниқламасдан, тўлиқ ва холисона текширмасдан, моддий ва процессуал ҳуқуқ нормаларини нотўғри қўллаб, даъво талабларини рад қилиш ҳақида асоссиз хулосага келган. Шу боис апелляция инстанцияси иш берувчининг 2023 йил 8 июндаги буйруғини ноқонуний деб топиб, Д. Қиёмовани ўз вазифасига ишга тиклади. Бундан ташқари Навоий вилояти Транспорт бошқармаси ҳисобидан Д. Қиёмованинг фойдасига мажбурий бекор юрган кунлари учун 71 389 606 сўм иш ҳақи ва 9 000 000 сўм маънавий зарар ундириб берилди.
Мамлакатимиз Конституциясида ҳар бир кишининг меҳнат ҳуқуқи кафолатланган. Аммо айрим иш берувчиларнинг Конституция ва меҳнат қонунчилиги талабларига эътиборсиз қараши ишчи-ходимларнинг овора бўлишига сабаб бўлмоқда. Қолаверса, бундай ноқонуний хатти-ҳаракат иш берувчиларнинг ўзига ҳам қимматга тушмоқда. Бу эса, ўз навбатида, Конституция ва қонун талабларига қатъий риоя этиш қонунийликни таъминлашнинг муҳим шарти эканини кўрсатади. Зеро, қонун устувор бўлган жойда ортиқча оворагарчиликка ўрин қолмайди.
Беҳзод Шерматов,
Навоий вилояти
суди судьяси
