ТАРМОҚДАГИ ҚАРМОҚЛАР
Эндигина ухлашга чоғланган Шаҳло Телеграм мессенжерига дугонаси “тез кўр” дея юборган ҳаволага кўз ташлади-ю, бирдан капалаги учиб кетди. Не кўз билан кўрсинки, ҳавола орқали кирган манзили – Телеграмдаги қандайдир каналда ўзининг суратлари жойлаштирилган ва остига ахлоқсиз сўзлар ёзилган эди. Бу ҳам етмагандек, сал ўтмай Шаҳлонинг телефонига “танишайлик” деган хабарлар-у устма-уст қўнғироқлар кела бошлади.
Шаҳло буткул гангиб қолди: энди нима бўлади? Таниш-билишлари нима деб ўйлашади, ҳамкасблари-чи? Бу хабарнинг қуруқ туҳмат эканини уларнинг қай бирига тушунтиради?! Бунинг устига Телеграм каналнинг бошлиғи кимлигини билмайди, ташкилотчиларга боғланиш учун бирор-бир телефон рақами ҳам илова қилинмаган.
Шу аснода кутилмаганда, Инстаграмга номаълум аккаунтдан овозли хабар келди: “Администраторини танийман, унинг исми “Usmon”.
Шаҳло қидирувдан “Usmon”ни топди:
– Илтимос, каналдан расмларимни олиб ташланг, истаганингизни бераман.
– 2 000 АҚШ доллари.
– Хўп, пулни қаерга олиб борай?
– Сиз овора бўлманг, бориб олишади.
– Мен пулни ўз қўлингизга бермоқчиман, локация ташлаб юборинг?
– Сен мен билан сичқон-мушук ўйнамоқчимисан? – кутилмаганда “Usmon”нинг жаҳли чиқди. – Қўлимга бериб, ушлаб олишни ўйлаяпсанми? Менда ҳали а-анча расминг бор, уларниям жойлаганимда кўраман, қандай аҳволга тушасан?!
– Илтимос, ундай қилманг, майли, сиз айтгандек, бўлақолсин.
– Энди нарх 5 000 доллар! Тамом! Пул қўлимга тегмагунча расмларинг каналимни обод қилиб туради.
Бунча пулни топиш осонми? Албатта, йўқ. У ўзича товламачини қўлга тушириш чораларини излай бошлади. Бошқа телефон рақамини кўринмайдиган ҳолга келтириб, қайтадан каналга кирди. Ундаги “Вип. админ” деган ёзув эътиборини топди.
– Мен сизга дугонамнинг “очиқ” расмларини юборсам, тарқатиб бера оласизми? – деди у “Вип. админ”га.
– Албатта, фақат хизмат нархи 50 доллар. Агар барча каналларимизда айлантирадиган бўлсак, 100 АҚШ доллари тўлайсиз, – дея нариги томондаги кимса пластик карта рақамини юборди.
* * *
Энди гапни Зиёдадан эшитинг. Унга бир таниши аллақайси Телеграм каналда суратлари чоп этилгани ҳақида айтганида, рости гап, аввалига ишонмади. Мен билан кимнинг иши бор, бировга хусуматим бўлмаса, қолаверса, ҳеч қачон ёмон суратга тушмаганман, деди у ўз-ўзига. Лекин таниши юборган ҳавола орқали ўша телеграм каналига кирганида, кўзларига ишонмай қолди: ҳақиқатан ҳам, ўзининг сурати қандайдир беҳаё фильмдаги қирқмага ёпиштирилган, остида ахлоқсиз сўзлар, сўнг изоҳлар, ҳақоратлар ёзилган эди.
– Нега бундай қиласизлар, ахир, бу фотошоп-ку?! Худодан қўрқмайсизларми? – дея Зиёда ғазабини босолмай изоҳ ёзди.
Айни шу пайти нариги томондан хабар ва пластик карта рақами келди:
– 1 миллион сўм тўласангиз, ҳозир ўчирамиз!
Буни кўриб, Зиёда баттар тушкунликка тушди, ҳатто икки ой давомида уйидан кўчага чиқа олмади, ишга ҳам боролмади, оқибатда оғир касалликка чалинди.
* * *
Саида ҳам ижтимоий тармоқда ўзининг чўмилиш ҳавзасида тушган сурати тарқалганини кўриб, ҳуши бошидан учиб кетди. Айниқса, суратга берилган “таъриф” ҳаммасидан ошиб тушганди. Телеграм каналининг кўзга кўринмас юритувчилари унга ҳам 100 доллар берса, суратларни ўчириб ташлашни айтишди. Ростдан ҳам, пластик картага маблағни ўтказган эди, суратларни бирдан ўчириб ташлашди.
Аслида, бу пластик карта Телеграм канали ташкилотчиси 27 ёшли Эмин Шокировга тегишли эди. Э. Шокиров Интернетнинг имкониятларидан ўзининг чиркин мақсадлари йўлида фойдаланиш ва шу қинғир йўл билан бойлик орттиришни кўзлайди. Шундай ғаразли мақсадда ҳамтовоқлари Соли Беҳзодов ва Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университетининг 3-босқич талабаси Нурмат Тўраев билан ўзаро жиноий тил бириктиради.
Қисқаси, ҳамтовоқлар бир гуруҳ бўлиб, ғаразгўйлик ва паст ниятларда, била туриб, бошқа шахсларнинг қадр-қимматини таҳқирлайдиган уйдирма маълумотларни оммавий ахборот воситаларида, телекоммуникация тармоқларида, интернет жаҳон ахборот тармоғида жойлаштириш орқали туҳмат қилишда ифодаланган умумий қасдни қамраб олган ягона мақсадда 2022 йил 1 декабрда Телеграм мессенжерида канал ташкил этишади. Инстаграм ва турли ижтимоий тармоқлардаги йигит-қизларнинг суратларини олиб, улардан беҳаё кадр ва видеолавҳалар тайёрлаб каналда эълон қилиб боришади.
Ҳамтовоқлар қарашса, ўзлари ўйлаб топган “лойиҳа” кутганидан ортиқ натижа беряпти – Телеграмда чоп этилган суратларидан хабар топганлар ваҳимага тушганча ўчириб ташлашни, эвазига истаганларини беришни айтиб туришибди! Даромад устига даромад. Кундан кунга ўлжалари ҳам катталаша борди.
Аммо улар бир нарсани унутдилар – шаҳар бедарвоза эмас, эртами-кеч, ҳар қандай қилмиш жазосиз қолмайди. Зеро, ахборот ва оммавий коммуникациялар соҳасидаги экспертларининг судга оид комплекс экспертизаси хулосасига кўра, ўша каналдан олинган ва фуқаро Саида Эшмуродовага (жумладан, бошқа жабрланувчиларга ҳам) тегишли материаллар мазмунан ўзаро муносабатларда иқтисодий манфаат ёки тамагирликка оид маълумотлар ҳисобланди.
Гарчи судланувчилар ҳамда уларнинг ҳимоячилари жазодан қутулиб қолиш, айбларини енгиллаштириш мақсадида судни чалғитишга уринишса-да, уларнинг қилмиши тегишли ҳужжатлар билан тўлиқ тасдиғини топди. Жумладан, 50 нафар жабрланувчи (улар шунча инсонни чув туширишган эди) ва гувоҳларнинг кўрсатмаси, аризалари ва унга илова қилинган фотосуратлар, номи зикр қилинган канални кўздан кечириш ва маълумотларни олиш тўғрисидаги баённомалар, фотожадвал, ашёвий далил сифатида эътироф этиш ҳақидаги қарор ҳамда жиноят ишида мавжуд бўлган, тегишли тартибда текширилган ва баҳоланган бошқа объектив далиллар йиғиндиси барча айбловларни тасдиқлаб турарди.
Суд ҳукмига биноан, жиноятчиларнинг ҳар бирига қилмишига яраша қонуний жазо тайинланди. Жумладан, Эмин Шокиров Жиноят кодексининг 130-моддаси 2-қисми “б” банди, 139-моддаси 3-қисми “а”, “г” бандлари, 140-моддаси 2-қисми, 141-3-моддаси 2-қисми “б”, “в” бандлари ва 165-моддаси 2-қисми “а”, “в” бандларида назарда тутилган жиноятларни содир қилганликда айбдор деб топилди. Унга тайинланган жазоларни қисман қўшиш йўли билан узил-кесил ўташ учун 7 йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди. Шунингдек, Соли Беҳзодов 5 йил, Нурмат Тўраев 3 йил муддатга озодликдан маҳрум қилинди.
Албатта, судланувчиларни, аввало, нафс қутқусига учиш, енгил йўл билан бойлик орттириш каби ҳавойи майллар, қолаверса, инсоннинг шаъни, қадр-қимматини ҳурмат қилмаслик сингари иллатлар тўғри йўлдан оздирди. Энди қонуний жазони ўташ даврида улар озодлик нақадар бебаҳо бойлик эканини, ҳаётда инсон фақат эзгу ишлар орқали қадр топишини англаб етишса, ажаб эмас.
Жаҳонгир САИДОВ,
жиноят ишлари бўйича
Мирзо Улуғбек тумани суди судьяси,
Нурхон ЭЛМИРЗАЕВА,
журналист
