ЙЎҚОЛГАН БИЛДИРГИ ЁКИ ЎН БЕШ ЙИЛДАН СЎНГ ҚАРОР ТОПГАН ҲАҚИҚАТ
Инсон турмуши давомида дуч келадиган барча қийинчиликларга чидаши, оғир синов ва машаққатларни енгиб ўтиши мумкин, аммо ўзига нисбатан қилинган адолатсизликка чидай олмайди. Ҳақиқат қарор топгунига қадар ҳаловатдан кечиб, ноҳақ айбланганлигини исботлаш учун адолатнинг сермашаққат, олис йўлида курашади.
Яқинда худди шундай оқлов ҳукмларидан бири чиқарилди. Яъни ўн беш йил муқаддам асоссиз айблов билан судланиб, адолатнинг юзага чиқиши учун жон куйдирган Камолиддин Мухторовга оид иш Ўзбекистон Республикаси Ҳарбий суди тафтиш инстанцияси судлов ҳайъатининг А. Жонқобилов раислигида ўтказилган очиқ суд мажлисида кўриб чиқилди.
Судлов ҳайъати Жанубий-Ғарбий махсус ҳарбий округ ҳарбий судининг 2010 йил 22 январдаги ҳукми ҳамда Ҳарбий суд апелляция инстанцияси судлов ҳайъатининг 2021 йил 18 октябрдаги ажримини бекор қилди.
Жиноий ҳодиса юз бермаганлиги сабабли К. Мухторов айбсиз деб топилиб, Жиноят-процессуал кодексининг 83-моддаси 1-бандига асосан, реабилитация қилинди ва оқланди.
Капитан ҳарбий унвонига эга К. Мухторовнинг адолатсизлик қурбонига айланиб қолгани ҳақидаги воқеа тафсилотига мухтасар тўхталамиз.
Хабарингиз бор, бир пайтлар ҳарбий қисмлар ҳам пахта йиғим-теримига жалб қилинарди. К. Мухторов хизмат қилаётган ҳарбий қисм хизматчилари 2009 йилги мавсумда Сирдарё вилоятига сафарбар этилади.
К. Мухторовнинг никоҳ тўйи 21 ноябрь кунига белгиланганди. Аксига олиб, ўша йили йиғим-терим чўзилиб кетади. Тўйга икки кун қолганида ҳарбий қисмнинг ёқилғи-мойлаш маҳсулотлари хизмати бошлиғи К. Мухторов иш жойига қайтиб келади ва таътил учун билдирги ёзади.
Билдиргига қисм командирининг таъминот бўйича ўринбосари И. Абдумўминов (гувоҳларнинг исм-шарифлари ўзгартирилди), саф бўлими бошлиғи С. Иброҳимов розилик билдириб, имзо қўяди. Энди билдиргини қисм командири А. Баратовга имзолатиш қолганди. Унинг хонасига рухсат сўраб кирса, А. Баратов округда бўладиган йиғилишга шошилаётган экан.
Камолиддин бошқаларга бергани каби қисм командирига ҳам тўйга таклифнома тутқазади ва таътил учун билдирги ёзиб кирганини айтади.
— Табриклайман, — дейди А. Баратов. — Мен округда бўладиган йиғилишга шошиляпман, билдиргини столим устига қолдиринг.
Қисм командири шундай дея, шошилганича хонадан чиқиб кетади.
Камолиддин таътил сўраб ёзган билдиргисини қисм командирининг столи устида қолдирганини саф бўлими бошлиғи С. Иброҳимовга айтади ва ўзининг қўл остида ёқилғи-мойлаш маҳсулотлари омбори бошлиғи вазифасида ишловчи Ф. Дадабоевга жамоа билан тўйга боришларини, иш юзасидан қўнғироқлашиб туришни тайинлаб, ўша — 2009 йилнинг 20 ноябрь куни уйига қайтади.
Эртаси куни тўй бўлиб ўтади. Таътил кунларида уни иш жойидан ҳеч ким излаб келмайди. Ф. Дадабоев билан иш юзасидан қўнғироқлашиб турганида уни бирон кимса сўроқлаётганини айтган ҳам эмас.
Бироқ таътил муддати тугаб, иш жойига қайтиб келса, хизмат таътилига буйруқ чиқмаган. Ҳарбий прокуратура Камолиддинни хизмат жойини ўзбошимчалик билан ташлаб кетганликда айблаб, унга нисбатан тергов ҳаракатлари олиб борилади.
Кейин иш судга ўтади. Жануби-Ғарбий махсус ҳарбий округ ҳарбий судининг 2010 йил 22 январдаги ҳукми билан К. Мухторовга Жиноят кодексининг 287-моддаси 3-қисми билан Жиноят кодексининг 57-моддаси қўлланилиб, пул таъминотининг 20 фоизини давлат даромади ҳисобига ушлаб қолган ҳолда 2 йил муддатга хизмат бўйича чеклаш жазоси тайинланади.
Суд ҳукми чиққанидан сўнг К. Мухторов яна икки йил ўзининг вазифасида ишлаган. Контракт муддати тугаб, янгисини тузиш муддати етганида эса, унга судланганлигини рўкач қилишган ва у шу тариқа хизматдан бўшаб қолади.
Тафтиш инстанцияси суди қонун талабларига асосланиб, К. Мухторовнинг шикоятини қаноатлантириш лозим, деган тўхтамга келди. Чунки Жиноят кодексининг 9-моддасида шахс қонунда белгиланган тартибда айби исботланган ижтимоий хавфли қилмишлари учунгина жавобгар бўлиши кўрсатилган.
Жиноят-процессуал кодексининг 455-моддасида эса, ҳукм қонуннинг барча талабларига амал қилинган ҳолда ва қонун асосида чиқарилган бўлса, қонуний деб эътироф этилиши, ишнинг ҳақиқий ҳолатлари унда кераклигича тўлиқ ва юз бергани ҳақиқатга монанд тарзда аниқланган бўлса, асосли деб эътироф этилиши, суд ҳукмни фақат суд муҳокамасида текширилган далиллар билан асослаши кераклиги, суднинг ҳукмда ифодаланган барча хулосалари асослантирилган бўлиши лозимлиги белгилаб қўйилган.
Аммо ушбу иш бўйича қайд этилган қонун талаблари ва Олий суд Пленуми тегишли қарорининг раҳбарий тушунтиришларига амал қилинмаган. Биринчи босқич суди К. Мухторовни никоҳ тўйи куни белгиланганлиги учун хизмат таътилига чиқишга билдирги ёзиб, хизматдошларини тўйга таклиф қилганлиги, тўй баҳона эмаслиги ҳамда ёзган билдиргиси рўйхатга олинмасдан қолиб кетгани қанчалик даражада ўзига боғлиқ эмаслиги ҳолатларига, шу каби судланувчи ҳамда гувоҳларнинг кўрсатмалари, ишдаги мавжуд далилларга тўлиқ баҳо бермаган.
Ваҳоланки, судда сўралган гувоҳлар – таъминот бўйича ўринбосар И. Абдумўминов, саф бўлими бошлиғи С. Иброҳимов билдиргига имзо қўйиб берганини тан олди. А. Баратов ҳам К. Мухторов имзо қўйдиришга кирган вақтда йиғилишга кечикмаслик учун шошиб кетаётгани учун столида қолдиришини айтгани, билдирги қаерда қолганини билмаслиги, тўйга таклиф қилингани ҳам ёдида борлигини баён қилиб, кўрсатма берди.
К. Мухторовнинг бўйсинуви остида ишлаган Ф. Дадабоевнинг кўрсатмаси судлов ҳайъатининг иш бўйича адолатли тўхтамга келишида жуда асқотди. Негаки, Ф. Дадабоев низога сабаб бўлган ойда К. Мухторов билан иш юзасидан қўнғироқлашиб турган. Агар ҳарбий қисмда ўзининг бошлиғини сўраганларида, албатта, у К. Мухторовни бу ҳақда хабардор қиларди.
Шу ўринда яна бир маълумотни келтириш жоиз кўринади. У ҳам бўлса, ФҲДЁ органи томонидан берилган никоҳни қайд этиш ҳақидаги гувоҳномадир. Унда Камолиддин Мухторов ва турмуш ўртоғининг никоҳи айнан 2009 йил 21 ноябрда қайд этилганлиги кўрсатилган.
Тафтиш инстанцияси судлов ҳайъати юқоридаги ҳолатлардан келиб чиқиб, К. Мухторовга хизмат таътили берилиши ҳақида буйруқ чиқарилмаган бўлса-да, никоҳ тўйига кетиб, хизматга узрли сабабларсиз бир ойдан ортиқ вақт ичида етиб келмаганлигини қасддан қилинган ҳаракат деб баҳолаб бўлмаслиги сабабли унинг ҳаракатларида Жиноят кодексининг 287-моддасида назарда тутилган жиноят таркиби мавжуд эмас, деб топди.
Никоҳ тўйидан сўнг орадан бир ой ўтгач, асоссиз айбловдан боши эгилган, эндиликда эса, уч нафар фарзанднинг отаси Камолиддин Мухторов оқлов ҳукмидан кейин ҳақиқат юзага чиқиб, адолат қарор топганидан оиласи, фарзандлари ва яқинлари олдида юзи ёруғ бўлди, кўнгли кўтарилди.
Чунки унинг оиласи ва қалбига адолат ёғдулари кириб борди. Ноҳақ айбланган инсон учун бундан ортиқ бахт борми!
Усмон КАРИМОВ,
Самарқанд шаҳар “Боғишамол”
адвокатлар ҳайъати раиси,
Абдуҳамид ХУДОЙБЕРДИЕВ,
журналист
