ҚИММАТГА ТУШГАН ЭҲТИЁТСИЗЛИК
Бугунги кунда турмуш тарзимизни узоғимизни яқин, оғиримизни енгил қиладиган қулай восита автомашиналарсиз тасаввур этиб бўлмайди. Бу яхши, албатта, аммо автомашиналардан фойдаланишда амалдаги тартиб-қоидаларга қатъий амал қилиш, ҳушёрлик ва эҳтиёткорликни йўқотмаслик жамиятимизда хавфсиз ҳаёт тарзини таъминлашнинг асосий шартидир.
Албатта, бу ҳақда бежизга фикр юритаётганимиз йўқ. Чунки ҳаётда баъзи кимсалар автомашинани бошқаришда ҳушёрликни унутиб қўйиши оқибатида турли хил нохуш ҳодисалар содир бўлмоқда.
Мисол учун Қўшкўпир туманида айнан амалдаги Йўл ҳаракати қоидалари талабига амал қилмаслик оқибатида рўй берган мудҳиш воқеа ҳам бу фикрни тасдиқлайди.
Айтиш керакки, бу нохўш ҳодиса транспорт воситаларининг ҳаракати учун ноқулай ҳисобланган тиғиз йўлда эмас, балки қатнов имкони анча яхши бўлган катта кўчада содир бўлди. Отасига тегишли, давлат рақами “90 K 086 JA” бўлган “Nexia-2” автомашинани бошқарган Хуршид Дўстматов (исм-шарифлар ўзгартирилди) ярим тунда туман марказидаги Беруний кўчаси бўйлаб ҳаракатланар экан, эҳтиёткорлик ва ҳушёрликни буткул унутди, Йўл ҳаракати қоидаларини қўпол тарзда бузди. Хавф эса, нақ оёқнинг остидан чиқди: айни шу маҳал катта кўчани кесиб ўтаётган икки нафар пиёда фалокат домига тушди.
… Туман марказида яшовчи У. Йўлдошев ва Т. Тожиев ўша куни кечқурун тўйхонадаги базмдан яхши кайфиятда қайтишаётганди.
Улар базмдан сўнг аввалига янги йил муносабати билан безатилган кўркам маданият ва истироҳат боғини сайр қилишди. Сўнгра уйларига йўл олишди. Уйларига эса, айнан юқорида қайд этилган Беруний кўчаси орқали бориларди. Қўшнилар кўчадан ўтаётганда эҳтиёткорликни бир зумгина унутишди, негадир жуда секин қадам олишди. Иттифоқо, айни шу дамда Х. Дўстматов бошқариб келаётган автоулов ҳам шу йўлда: улар орасидаги масофа шиддат билан тобора қисқармоқда — ҳайдовчи ва пиёдаларнинг йўли ҳадемай бир жойда кесишади. Бундай қалтис вазиятда биров бошқасига албатта, йўл бериши шарт. Бу борада транспорт воситалари бошқарувчилари зиммасига алоҳида масъулият ва мажбурият юклатилган. Хусусан, амалдаги Йўл ҳаракати қоидаларининг 110-бандига кўра, агар тартибга солинмаган пиёдалар ўтиш жойи олдида транспорт воситаси ҳаракатини секинлаштирса ёки тўхтаса, қўшни бўлакларда ҳаракатланаётган бошқа ҳайдовчилар бу транспорт воситаси олдида пиёда(лар) йўқлигига ишонч ҳосил қилганларидан сўнггина ҳаракатланишни давом эттиришлари мумкин.
Афсуски, юқорида баён этилган воқеада бунинг акси рўй берди. Х. Дўстматов амалдаги қоидаларни писанд қилмади, пиёдаларга йўл бериш, шу аснода ўзи ва ўзгаларнинг ҳаёти, соғлиғи, хавфсизлигини таъминлаш борасидаги бурч ва мажбуриятларини унутиб қўйди. Рўпарасида катта хавф пайдо бўлса-да, уни бартараф этиш чораларини кўрмади, яъни ҳаракат тезлигини зарур даражада пасайтирмади, пиёдаларга йўл бермади. Оқибатда фалокатли воқеа содир бўлди: у бошқарувидаги автомашинаси билан катта кўчани кесиб ўтаётган Ў. Йўлчиев ва Т. Тожиевни зарб билан уриб юборди…
Автоҳалокат содир бўлгач, Х. Дўстматовнинг кўзлари очилди, у гарчи кеч эса-да, автомашинасини тўхтатиб ёрдамга ошиқди. Ҳар икки жабрланувчини зудлик билан шифохонага олиб борди. Бироқ шифохона остонасидан негадир ортига қайтди, ҳаёти учун хавфли даражада оғир тан жароҳати олган Т. Тожиевни ўз уйига элтиб қўйди. Енгилроқ жароҳат олган Ў. Йўлчиев эса, тиббий ёрдамга муҳтож эмаслигини айтиб, уйига қайтди.
Х. Дўстматов эса, яна “отини қамчилади”. Жабрланувчиларни уйига олиб боргач, фалокат натижасида шикастланган автомашинасини тузатиш учун Урганч шаҳри томон йўл олди. Ички ишлар ходимлари уни тун ярмига оққанида йўқлашди: зудлик билан воқеа жойига етиб келиш зарурлигини айтишди. Х. Дўстматов уларнинг талабини рад этмади, тезда автоҳалокат содир бўлган жойга етиб келди.
Маълум бўлишича, у Урганчга жўнаб кетгач, жабрланувчи Т. Тожиевнинг соғлиғи жиддий тарзда ёмонлашган: бир пасда ҳушини йўқотган.
Уйидагилар уни зудлик билан яна касалхонага олиб боришган, бироқ шифокорларнинг тезкорлик билан кўрсатган ёрдами ҳам фойда бермаган: жабрланувчи ҳаётдан кўз юмган…
Бу нохуш хабарни эшитиб, Х. Дўстматовнинг ҳуши бошидан учди. У ўзининг қилмишининг аянчли оқибатини ҳис этгач, жабрланувчининг оиласидан кечирим сўради. Пировардида марҳумнинг маъракаси билан боғлиқ сарф-харажатлардан ўзини четга олмади. Буларнинг бари унинг ўз қилмишига иқрорлиги, пушаймонлигидан далолат, албатта.
Тергов ва судда Х. Дўсматовнинг айтишича, воқеа жойида унинг автомашинаси билан ёнма-ён ҳаракатланаётган юк автомобили пиёдаларни кўриш-кузатиш ва зарур чораларни ишга солишга жиддий халақит берган. Бунинг оқибатида у йўлни кесиб ўтаётган пиёдаларни кўрмай қолган.
Маълумки, йўл ҳаракатига оид қоидалар ҳар бир ҳайдовчидан масъулият, ҳушёрлик ва сезгирликни талаб этади. Афсуски, Х. Дўстматов транспорт ҳаракатининг ана шу муҳим жиҳатини назарига илмади. Кўзи эса, машъум воқеа рўй берганидан сўнг очилди.
Х. Дўстматов тергов ва суд жараёнида ҳам ўз қилмишига иқрорлик билдирди ва енгилроқ жазо тайинлашни сўради. Аммо жабрланувчи тараф, яъни марҳум Т. Тожиевнинг оила аъзолари Х. Дўстматовнинг қилмишини кечиришмади. Суддан жиноятига яраша жазо тайинлашни сўрашди.
Суд масаланинг барча жиҳатларини синчиклаб ўрганди. Судланувчининг айбига иқрорлиги ва қилмишидан пушаймонлигини, оилавий аҳволини, муқаддам судланмаганини, шу билан бирга, жабрланувчининг қонуний вакили эътирозини инобатга олди. Судланувчи Жиноят кодексининг 266-моддаси 2-қисмида ифодасини топган ҳолатлар бўйича 2 йил муддатга автоуловларни бошқариш ҳуқуқидан ҳамда 4 йил-у 6 ой муддатга озодликдан маҳрум қилинди. Жабрланувчининг вакилига жиноят натижасида етказилган моддий ва маънавий зарарлар юзасидан тегишли суд маҳкамасига мурожаат қилиш ҳуқуқи тушунтирилди.
Хулоса ўрнида айтганда, юқорида баён этилган воқеадан ҳам кўринадики, ҳайдовчиларнинг ҳушёрлик ва сезгирликни унутиши, бундан аянчлиси, амалдаги Йўл ҳаракати қоидаларига беписандлик билан қараши охир-оқибат кўнгилсизлик билан якун топади.
Шундай экан, йўлларда хоҳ ҳайдовчи, хоҳ йўловчи сифатида ҳаракатланганда, амалдаги қоидаларга қатъий риоя этишимиз — ҳар қандай нохуш воқеаларнинг олдини олишнинг асосий шарти эканини унутмайлик.
Фурқат Исмоилов,
жиноят ишлари бўйича
Қўшкўпир туман суди раиси,
Абдулла Собиров,
журналист
