БИРОВГА ТЎНКАЛГАН КАМОМАД: СУДДА ФУҚАРОНИНГ АЙБСИЗЛИГИ ЎЗ ИСБОТИНИ ТОПДИ
Шу йил февраль ойида биринчи босқич суди тергов органи томонидан Жиноят кодексининг 209-моддаси 2-қисми “а” банди билан айбланган Зикир Озодовни Жиноят-процессуал кодексининг 83-моддаси 2-бандига асосан далил-исботлар етарли бўлмагани сабабли жазо ва жавобгарликдан озод қилди. Бироқ З. Озодовнинг айби фақат шунинг ўзидан иборат эмасди.
Аниқроғи, у Жиноят кодексининг 167-моддаси 3-қисми “а” банди билан ҳам жавобгарликка тортилган эди. Шу боис суд жараёни давом этди. Суд айбланувчига қилмишига яраша иш ҳақининг 10 фоизини ушлаб қолган ҳолда 1 йил муддатга ахлоқ тузатиш ишлари жазоси тайинлади.
Шунингдек, Жиноят кодексининг 45-моддасига асосан 1 йил муддатга давлат иштирокидаги корхона, ташкилот ва муассасаларда моддий жавобгарлик юклатилган вазифаларда ишлаш ҳуқуқидан маҳрум этди.
Бундай қаралса, тайинланган жазо кўпам оғир ва давомли эмас.
Аммо асоссиз тайинланган жазонинг энг ками ҳам кўп ва у аксарият ҳолларда шикоятга сабаб бўлади. Маҳкумнинг суд ҳукмига нисбатан эътирози ана шу аснода юзага келди.
Орадан кўп ўтмай ушбу жиноят иши аппеляция судида кўриб чиқилди.
Маҳкум З. Озодовнинг бевосита иштирокида 2022 йилнинг июнь ойидан 2023 йилнинг февраль ойига қадар содир бўлган воқеа-ҳодисалар мазмун-моҳияти ушбу жараёнда тўлиқ ойдинлашди. Жиноят ишида қайд этилишича, айбланувчи З. Озодов “Хоразмэлектрқишлоққурилиш” махсус монтаж ташкилотида цех устаси вазифасида ишлаган даврда 190,9 миллион сўмлик жуда кўп миқдордаги камомад юзага келган.
Яъни ушбу миқдордаги моддий бойликлар судланувчи З. Озодов ва унинг жиноий шериклари тарафидан ўзлаштириш ҳамда растрата йўли билан талон-торож қилинган. Дастлабки босқич судида тергов органининг ушбу айбловини рад этиш учун етарлича асослар топилмаган. Энг таажжубланарли томони шундаки, биринчи босқич суди ташкилот бош ҳисобчиси Ж. Ортиқовнинг З. Озодовнинг гарданига юклатилган камомад аслида анча муқаддам содир бўлгани, 133,1 миллион сўмлик бетон симёғоч ва 60 миллион сўмлик бошқа мол-мулклар ўша кездаёқ омборга масъул бўлган шахслар тарафидан талон-торож қилингани, бунга айбланувчининг дахли йўқлиги ҳақидаги баёнотини инобатга олмаган.
Қисқаси, аппеляция инстанцияси судида бу ҳолатларнинг барига тўлиқ аниқлик киритилди. Факт ва далилларнинг мақбуллиги алоҳида ўрганилди.
Маълум бўлишича, З. Озодов цех устаси вазифасида бор-йўғи 8 ой ишлаган. Цехдаги мавжуд буюм, жиҳоз ва ускуналарни хатлов асосида қабул қилиб олаётганда корхона омборига кирим қилинган ва цех масъуллари назоратида сақланиши зарур бўлган 86 та бетон симёғоч ва бошқа бир қанча моддий қимматликлар бўйича камомад мавжудлиги аниқланган. Аммо корхонанинг ўша пайтдаги раҳбари А. Сатторов З. Озодовнинг эътирозига лоқайдлик билан қараб, “корхона фаолиятни бошласа, бари ўз ўрнига тушади, ҳаммасини тўғрилаб қўямиз, ишни қабул қилиб олавер”, деган.
Орадан кўп ўтмай З. Озодов зиммасига қўшимча омбор мудирлиги вазифаси ҳам юклатилган. Аммо бу ҳақда тегишли тартибда буйруқ қабул қилинмаган. Албатта, З. Озодов раҳбарнинг сўзини рад этолмаган. Лекин омбор фаолияти билан боғлиқ ҳужжатларни имзоламаган, мулкка доир ҳисботларни ўз қўли билан расмийлаштирмаган. Буларнинг бари ўша пайтдаги корхона раҳбари А. Сатторов томонидан амалга оширилган.
Омборнинг собиқ мудири С. Нурманов эса, амалдаги талаб бўйича ўзининг жавобгарлигидаги мулкни хатлов асосида топшириш борасидаги мажбуриятини бажармаган ҳолда ишдан бўшаб кетган. Натижада омборга янги мудир тайинлаш масаласи ора йўлда қолган. Бунга идора масъулларининг лоқайдлиги ҳам сабаб бўлган. Судланувчи З. Озодовнинг кўрсатмасига қараганда, бир гал омбор қулфи аллакимлар томонидан бузилган.
Албатта, корхона масъулларининг бундай лоқайдлиги изсиз кетмаган.
Аниқроғи, 190 миллион сўмлик камомад ана шу қилмиш оқибатида содир бўлган. Аммо юқорида қайд этилганидек, бошқа шахслар томонидан содир этилган камомад цех устаси вазифасини бажаришга эндигина киришган З. Озодовнинг қилмиши сифатида талқин этилган. Жиноятга далил сифатида 2022 йилнинг 29 июнида ҳам омбор, ҳам ишлаб чиқариш цехига тегишли мол-мулкларни ишлаб чиқариш майдончасининг аввалги бошлиғи И. Раҳимовнинг зиммасидан соқит қилиш ва уни З. Озодовга топшириш юзасидан расмийлаштирилган далолатномани тақдим этишган. Бироқ З. Озодовнинг таъкидлашича, у бу ҳужжатга моддий жавобгар шахс сифатида имзо чекмаган, омбордаги мулкни қабул қилиб олмаган.
Далолатномада унинг имзоси эмас, фақат исм-шарифи қайд этилган, холос. Ҳужжатга ҳатто ишлаб чиқариш майдончасига тааллуқли мулкларни топширувчи шахс – цех бошлиғи лавозимидан озод этилаётган И. Раҳимовнинг ўзи ҳам имзо чекмаган.
З. Озодов суд ва тергов жараёнида ушбу шубҳали ҳолатга аниқлик киритиш ва 2022 йил 29 июнда расмийлаштирилган далолатнома юзасидан хатшунослик экспертизаси тайинлашни сўраган. Афсуски, унинг бу талаби қаноатлантирилмаган. Дастлабки суд жараёнида корхонанинг собиқ бош ҳисобчиси Ж. Ортиқов ҳам кўрсатма берган. Гувоҳ омборнинг собиқ мудири С. Нурмановга 847 миллион сўмлик товар-моддий бойликлар хатлов асосида топширилгани, у ишдан бўшагач, омборга оғзаки буйруқ асосида З. Озодов масъул қилиб тайинланганини баён этди.
Унинг гувоҳлик беришича, З. Озодов омбордаги мол-мулкларнинг биронтасини ҳам хатлов асосида қабул қилиб олмаган. Корхона омборидаги жиддий камомад З. Озодов ишга келишига қадар ўтказилган хатлов жараёнида маълум бўлган.
Корхона бош ҳисобчисининг кўрсатмасини ҳисобчи вазифасида ишлайдиган Г. Ниёзматова ҳам тасдиқлади. У З. Озодовни омбор мудири қилиб тайинлаш тўғрисида буйруқ мавжуд бўлмагани сабаб унга ушбу лавозим бўйича маош тўланланмаганини баён этди, ҳисоботлар бошқа шахслар томонидан тайёрлангани, айбланувчи бу ҳужжатларга имзо қўймаганини алоҳида таъкидлади.
Шунингдек, айбланувчи З. Озодов ва корхона раҳбари А. Сатторов ўртасидаги аудиоёзув ҳам эътиборга молик. Аппеляция судида ушбу аудиоёзув муҳим далил сифатида эътироф этилди. Корхона раҳбарининг омбордаги мол-мулклар судланувчининг ихтиёрига топширилмасдан қолиб кетгани хақидаги иқрори ва жамоа мулкига етказилган зарарни ўз ҳисобидан қоплашга қаратилган баёноти З. Озодовнинг айбдорлигига оид шубҳа-гумонларни бартараф этиб, унинг айбсиз эканини тасдиқлади.
Суд муқаддам эътибордан четда қолган 2022 йил 29 июнда расмийлаштирилган ва пировардида З. Озодовни Жиноят кодексининг 167-моддаси 3-қисми “а” банди бўйича айблаш учун асосий далилга айланган далолатнома ва ундаги имзо юзасидан хатшунослик экспертизасини тайинлади. Экспертиза хулосасига кўра, далолатномадаги имзо сохта деб топилди.
Қисқаси, апелляция инстанцияси суди ушбу жиноят ишини батафсил кўриб чиқди. Шу тариқа адолат ва ҳақиқат қарор топди. 2022-2023 йиллар оралиғида “Хоразмэлектрқишлоққурилиш” махсус монтаж ташкилотида рўй берган жиноий кирдикорларда З. Озодовнинг айби йўқ экани тўлиқ ўз исботини топди.
Суд шу муносабат билан З. Озодовни бошқа шахс билан олдиндан жиноий тил бириктириб, гуруҳ бўлиб, ўзига ишониб топширилган ва ихтиёрида бўлган жамоа мулкини ўзлаштириш ва растрата қилиш йўли билан талон-торож қилиш жиноятини содир этганликда айбдор деб топиш учун асослар етарли эмаслигини қайд қилди. Шу юзадан чиқарилган ажримга мувофиқ биринчи босқич судининг З. Озодовга нисбатан чиқарган ҳукми бекор қилинди. Бир сўз билан айтганда, З. Озодов айбсиз деб топилиб, оқланди.
З. Озодов томонидан зиённи қоплаш учун топширилган 190,1 миллион сўм маблағ унга тегишли тарзда қайтариб бериладиган бўлди. Бундан ташқари З. Озодовга ўзига етказилган мулкий, маънавий ва бошқа зарарларни қоплаш учун фуқаролик тартибида судга мурожаат қилиш ҳуқуқи тушунтирилди.
Шу билан бирга апелляция суди корхонада ўзганинг мулкини ўзлаштириш ва талон-торож этиш ҳолати рўй берганини қайд этиб, айбдорларни жавобгарликка тортиш масаласини ҳал этиш учун тегишли ҳужжатларни прокуратурага юборди.
Шу тариқа эндигина катта ҳаётга қадам қўйиб келаётган З. Озодовнинг юзи ёруғ бўлди. Айни кунларда у Хоразм автомобилсозлик заводида сидқидилдан меҳнат қилмоқда. Қонун унга эркин ҳаёт ва фидокорона меҳнат қилиш имконини берди. Бундай ҳаётнинг қадри-қимматини англамоқ ва қадрламоққа не етсин!
Ойбек МАҲМУДОВ,
Хоразм вилояти
суди судьяси
